2.6. Klasyfikacja stref według kryterium ochrony zdrowia

     Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz klasa ogólna dla każdej strefy, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia zestawiono w tabeli 47.
     Na 14 stref w województwie świętokrzyskim 9 zakwalifikowano do klasy A, pozostałe 5 do klasy B. Warunkiem przyporządkowania strefy do klasy A jest nie przekraczanie poziomu dopuszczalnego dla każdej z substancji o normowanym poziomie dopuszczalnym. W przypadku dozwolonej, określonej rozporządzeniem MŚ w sprawie dopuszczalnych poziomów…, liczby przekroczeń stężeń 1 godz. i 24 godz., przekroczenia poziomu dopuszczalnego stwierdza się, jeżeli występują one ponad dozwoloną ilość.
     O zaliczeniu 5 stref do klasy B zadecydowały przekroczenia dopuszczalnych stężeń pyłu PM10. Dotyczy to następujących stref: miasta Kielc oraz powiatów: jędrzejowskiego, kieleckiego, opatowskiego i staszowskiego.
     Żadnej ze stref, w których stwierdzono przekraczanie poziomów dopuszczalnych pyłu PM10 nie nadano w klasyfikacji ogólnej statusu klasy C, świadczącej o przekraczaniu także poziomów dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji, czyli jednoznacznej z zakwalifikowaniem do programu ochrony powietrza (POP), pomimo iż w 2 strefach istnieje duże prawdopodobieństwo występowania takich przekroczeń, a dotyczy to m. Kielc i powiatu kieleckiego, czyli stref o symbolu klasy wynikowej B/C. W strefach tych wymagane są dalsze pomiary, przynajmniej przez okres 1 roku, wykonywane metodą referencyjną dla potwierdzenia bądź wykluczenia występowania przekroczeń, ponieważ obszary występowania potencjalnych przekroczeń ustalono w oparciu o pomiary metodą reflektometryczną (Kielce) oraz na podstawie pomiarów pyłu ogółem (pow. kielecki), których wyniki dla potrzeb możliwości odniesienia do normy PM10 przeliczono stosując współczynniki lub wzory korekcyjne. Wymienione dwie strefy znalazły się na liście stref, na terenie których niezbędne jest przeprowadzenie dodatkowych badań w celu potwierdzenia potrzeby lub braku potrzeby podjęcia działań na rzecz poprawy jakości powietrza - wynikających z oceny wg kryterium ochrony zdrowia.
     Dwutlenek siarki
     Dla wszystkich stref ustalono klasę A z uwagi na brak przekroczeń wartości kryterialnych ustalonych dla stężeń 1 godz. i 24 godz. W ocenie wykorzystano wyniki pomiarów z 15 stanowisk pomiarowych. Możliwość oceny stężeń 1 godz. i 24 godz. na podstawie pomiarów występowała w odniesieniu do 3 stanowisk pomiarów ciągłych (m. Kielce, pow. jędrzejowski, pow. kielecki), a w odniesieniu do pozostałych stanowisk dysponowano wyłącznie możliwością oceny stężeń 24 godz. W przypadkach braku lub niewystarczającej ilości danych pomiarowych (pomiary obejmują mniej niż 75% czasu w roku) w klasyfikacji stref wykorzystano również inne dostępne metody, w tym oparte na rozkładach przestrzennych stężeń substancji z obliczeń modelowych sporządzonych do Oceny wstępnej w powiązaniu z szacowaniem na podstawie analizy emisji za 2002 r. oraz w oparciu o analogię do stref w których pomiary są wykonywane.
     Dopuszczalny poziom dwutlenku siarki zachowany jest zarówno w odniesieniu do norm obowiązujących na terenie kraju jak i norm zaostrzonych obowiązujących na obszarach ochrony uzdrowiskowej, czyli w strefie pow. buskiego.
     Dwutlenek azotu
     Wszystkie strefy uzyskały klasę A z uwagi na brak przekroczeń wartości kryterialnych obowiązujących dla stężeń 1 godz. i średnich rocznych. W ocenie wykorzystano wyniki pomiarów z 17 stanowisk pomiarowych. Możliwość oceny stężeń 1 godz. i średnich rocznych występowała w odniesieniu do 3 stanowisk pomiarów ciągłych (m. Kielce, pow. jędrzejowski i pow. kielecki), a w odniesieniu do pozostałych stanowisk pomiarowych dysponowano wyłącznie możliwością oceny średnich rocznych stężeń.
     W przypadkach braku lub niewystarczającej ilości danych pomiarowych w klasyfikacji stref wykorzystano również inne dostępne metody, w tym oparte na rozkładach przestrzennych stężeń substancji z obliczeń modelowych sporządzonych do Oceny wstępnej w powiązaniu z szacowaniem na podstawie analizy emisji za 2002 r. oraz w oparciu o analogię do stref w których pomiary są wykonywane.
     Dopuszczalny poziom dwutlenku azotu zachowany jest zarówno w odniesieniu do norm obowiązujących na terenie kraju jak i norm zaostrzonych, które obowiązują na obszarach ochrony uzdrowiskowej, czyli w strefie pow. buskiego.
     Pył zawieszony PM10
     Strefy obejmujące miasto Kielce i powiat kielecki sklasyfikowano określając klasę wynikową dla PM10 symbolem B/C ze względu na występowanie potencjalnych przekroczeń wartości kryterialnej - dopuszczalnego poziomu powiększonego o margines tolerancji obowiązujących dla stężeń 24 godz. - po uwzględnieniu dozwolonych częstości przekroczeń określonych RMŚ w sprawie dopuszczalnych poziomów…
     Dla stref obejmujących powiaty: jędrzejowski, opatowski i staszowski ustalono wynikową klasę B w związku z występowaniem przekroczeń poziomu dopuszczalnego dla stężeń 24 godz. PM10 - po uwzględnieniu dozwolonych częstości przekroczeń określonych RMŚ w sprawie dopuszczalnych poziomów…
     Pozostałym strefom przyporządkowano wynikową klasę A, świadczącą o stężeniach nieprzekraczających dopuszczalnych poziomów.
     W ocenie wykorzystano wyniki pomiarów pyłu zawieszonego z 17 stanowisk pomiarowych. Ocena w zakresie pyłu PM10 możliwa jest w oparciu o dwa odrębne kryteria, ustalone dla stężeń 24 godz. i stężeń uśrednionych dla roku. W przypadkach braku lub niewystarczającej ilości danych pomiarowych w klasyfikacji stref wykorzystano również inne dostępne metody, w tym oparte na rozkładach przestrzennych stężeń substancji z obliczeń modelowych sporządzonych do Oceny wstępnej w powiązaniu z szacowaniem na podstawie analizy źródeł zanieczyszczeń i emisji za 2002 r.
     Ocena wyników oraz ustalenie liczby przekroczeń wartości dopuszczalnych stężeń 24 godz. ze stacji o pomiarach mniej intensywnych, takich jak prowadzone w dni robocze, lecz systematycznie i z pełną kompletnością dokonana została po zastosowaniu przeliczenia, gdzie: liczba przypadków przekroczeń zaobserwowanych w okresie objętym pomiarami została pomnożona przez współczynnik korekcyjny, którego wartość określa się jako stosunek liczby pomiarów możliwych do przeprowadzenia w ciągu roku do liczby pomiarów wykonanych w ciągu roku.
     Ustalenie klasy innej niż A dla pyłu zawieszonego PM10 wynika z nie dotrzymania parametrów kryterialnych w zakresie wykazanym w tabeli 48.
     Strefy potencjalnych przekroczeń wartości dopuszczalnych i wartości dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji, wskazano w oparciu o dostępne dane i metody, wstępnie zaakceptowane, lecz uznane za niewystarczającą podstawę do podjęcia decyzji o zaliczeniu strefy do klasy C (tzn. zakwalifikowania jej do opracowywania POP).
     Klasa B/C dla strefy miasta Kielc wynika z oceny poziomów stężeń pochodzących z pomiarów pyłu zawieszonego oznaczanego metodą reflektometryczną (pył BS). Dla uzyskania wyników porównywalnych z referencyjną metodą pomiarów stężenia pyłu PM10 i umożliwienia odniesienia poziomów stężeń do obowiązujących norm zastosowano przeliczenia stosując wzór: S_PM10 = 25 + 0,85 * S_BS (na podstawie wytycznych pn. Wskazówki do modernizacji monitoringu jakości powietrza pod kątem dostosowania systemu do wymagań przepisów Unii Europejskiej ze szczególnym uwzględnieniem dużych miast, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa 2000).
     Podobnie klasa B/C dla strefy powiatu kieleckiego wynika z pomiarów stężeń pyłu zawieszonego ogółem (pył TSP). Dla uzyskania wyników porównywalnych z referencyjną metodą pomiarów stężenia pyłu PM10 i umożliwienia odniesienia poziomów stężeń do obowiązujących norm zastosowano przybliżony współczynnik korekcyjny S_PM10 = 0,85*S_TSP.
     Uznając za niewystarczające, w oparciu o prowadzone wyżej wymienionymi metodami pomiary, udokumentowanie występowania przekroczeń wartości kryterialnych przydzielono strefom tym klasę B/C (Kielce i pow. kielecki), co wiąże się z koniecznością przeprowadzenia dodatkowych badań, przynajmniej przez kolejny rok, metodą referencyjną dla potwierdzenia zaliczenia strefy do klasy C i zasadności opracowywania POP.
     Wyniki klasyfikacji stref w zakresie pyłu zawieszonego PM10 uzasadniają również konieczność wzmocnienia systemu monitoringu dla pełniejszego spełnienia wymogów oceny w sporządzanych kolejnych ocenach rocznych, a dotyczy to głównie zakresu potrzeb omówionych w kolejnej części opracowania (rozdział 2.10. Analiza systemu oceny jakości powietrza).
     Ołów
     Wszystkie strefy ocenione zostały jako spełniające wymogi klasy A z uwagi na nie przekraczanie wartości kryterialnych stężeń odnoszących się do rocznego uśredniania wyników pomiarów. W ocenie wykorzystano wyniki pomiarów z 7 stanowisk pomiarowych zlokalizowanych w strefie miasta Kielc oraz strefach/powiatach: buskim, ostrowieckim, skarżyskim i starachowickim.
     Średnie roczne stężenia ustalone zostały na poziomie znacznie niższym od dopuszczalnego, co stwierdzono zarówno do norm obowiązujących na terenie kraju jak i obszarów ochrony uzdrowiskowej. Najwyższa wartość średniej rocznej wynosząca 0,04 µg/m³ występowała w strefie ostrowieckiej (dopuszczalny poziom - 0,5 µg/m³).
     Do oceny pozostałych stref zastosowano inne dostępne metody, w tym oparte na analogii do stężeń ustalonych w wyniku pomiaru na określonych stacjach pomiarowych do których odnoszono porównanie oraz oszacowanie oparte na analizie rozkładu emisji, z uwzględnieniem źródeł mobilnych.
     Benzen
     Wszystkie strefy ocenione zostały jako spełniające wymogi klasy A z uwagi na nie przekraczanie wartości kryterialnych stężeń odnoszących się do rocznego uśredniania wyników pomiarów. W ocenie wykorzystano wyniki pomiarów z 2 stanowisk pomiarowych zlokalizowanych w strefie miasta Kielc, w tym jedno ze stanowisk funkcjonuje w ramach stacji dostarczającej wyników pomiarów z obszaru o największym w mieście oddziaływaniu transportu. Średnie roczne stężenia ustalone zostały na poziomie znacznie niższym od wynoszącego 5 µg/m³ dopuszczalnego poziomu (2,4 µg/m³ - kod stacji: SkKielJagiel oraz 2,7 µg/m³ - kod stacji: SkKielTransp - kody stacji wg tabeli 46).
     Do oceny pozostałych stref zastosowano inne dostępne metody, w tym oparte na analogii do stężeń ustalonych w wyniku pomiaru na określonych stacjach pomiarowych, do których odnoszono porównanie oraz oszacowanie oparte na analizie źródeł emisji, i zagospodarowania przestrzennego terenów. Ustalono, że dotrzymana jest również obowiązująca na obszarach ochrony uzdrowiskowej norma wynosząca 4 µg/m³.
     Tlenek węgla
     Wszystkie strefy ocenione zostały jako spełniające wymogi klasy A z uwagi na nie przekraczanie wartości kryterialnej stężeń wyrażanej jako maksymalna średnia ośmiogodzinna, spośród średnich kroczących, obliczanych co godzinę z ośmiu średnich jednogodzinnych w ciągu doby. W ocenie wykorzystano wyniki pomiarów ze stanowiska pomiarowego funkcjonującego w centralnej części miasta Kielc, w ramach stacji dostarczającej wyników pomiarów z obszaru o największym w mieście oddziaływaniu transportu - kod stacji: SkKielTransp (tabela 46). Poziom dopuszczalny maksymalnej średniej ośmiogodzinnej wynosi 10 000 µg/m³, podczas gdy zarejestrowana wartość na wymienionej stacji pomiarowej wynosi 5419 µg/m³, co jednoznacznie przesądza o dotrzymaniu dopuszczalnego poziomu nawet w rejonie o intensywnym oddziaływaniu źródeł emisji.
     Do oceny pozostałych stref zastosowano inne dostępne metody, w tym oparte na szacowaniu na podstawie analizy źródeł emisji, zagospodarowania przestrzennego oraz odniesieniu do posiadanych wyników pomiarów. Ustalono, że na obszarach ochrony uzdrowiskowej, także dotrzymana jest ostrzejsza norma wynosząca 5000 µg/m³.
     Ozon
     Wszystkie strefy ocenione zostały jako spełniające wymogi klasy A z uwagi na dotrzymanie wartości kryterialnej stężenia ośmiogodzinnego przez maksymalną średnią ośmiogodzinną spośród średnich kroczących obliczanych ze średnich stężeń jednogodzinnych w ciągu doby.
     W ocenie wykorzystano wyniki pomiarów ozonu ze stacji na Św. Krzyżu, zlokalizowanej w strefie powiatu kieleckiego - kod stacji: SkSwKrzyzZM (tabela 46). Zgodnie z rozporządzeniem MŚ w sprawie oceny poziomów substancji w powietrzu, stałe punkty pomiarowe ozonu nie są wymagane dla stref o populacji do 249 tysięcy. Dla stref takich jak w województwie świętokrzyskim, o populacji mniejszej od 249 tysięcy, koordynacja działań pomiędzy strefami w ramach województwa musi zapewniać właściwą ocenę poziomu substancji w oparciu o jedno stanowisko wiejskie, przy czym jedno stanowisko wiejskie przewidziane jest na 25 000 km².
     Przyjmując, że wymóg ten spełnia wymieniona stacja, obliczono liczbę dni z przekroczeniami dopuszczalnego poziomu substancji wynoszącego 120 µg/m³, przez maksymalne średnie ośmiogodzinne spośród średnich kroczących obliczanych ze średnich stężeń jednogodzinnych w ciągu doby. Odniesienie liczby takich dni w 2002 roku (84 dni) do dopuszczalnej liczby dni z przekroczeniami (60 dni) mogłoby świadczyć o niedotrzymaniu wartości kryterialnej, gdyby oceny dokonywać tylko w odniesieniu do 1 roku. Jednak zgodnie z rozporządzeniem MŚ w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu…, liczba dni z przekroczeniem poziomu dopuszczalnego w roku kalendarzowym powinna być, w miarę dostępnych danych, uśredniona w ciągu kolejnych trzech lat. Na tej podstawie obliczona średnia wynosi 59 dni i spełnia warunek upoważniający do zakwalifikowania poszczególnych stref do klasy A - stężenia poniżej dopuszczalnego poziomu.
     Wyniki klasyfikacji stref z uwzględnieniem kryterium ochrony zdrowia, w postaci graficznej przedstawiają, zamieszczone w części końcowej niniejszego rozdziału rys. 24, 25, 26.