2.3. Główne źródła zanieczyszczeń

     Województwo świętokrzyskie, jak przyjęło się uznawać, należy do regionów o stosunkowo niskim stopniu zanieczyszczenia powietrza. Potwierdzały to dotychczasowe oceny jakości powietrza sporządzane w oparciu o standardy imisyjne obowiązujące do 2002 roku. Niemniej jednak, w regionie znajduje się kilkadziesiąt punktowych źródeł zanieczyszczeń o szczególnie znaczącej emisji dla bilansu wojewódzkiego. Ze 100 zakładów objętych wojewódzką bazą danych, 56 podmiotów emituje rocznie powyżej 50 ton pyłów lub gazów (suma: SO₂, NO₂, CO). Do 15 największych zakładów, emitujących rocznie co najmniej 500 ton pyłów i gazów (nie licząc CO₂), należą: Elektrownia im. T. Kościuszki w Połańcu S.A., Elektrociepłownia Kielce S.A. w Kielcach, Miejska Energetyka Cieplna Sp. z o.o. w Ostrowcu Świętokrzyskim, Zakład Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. w Starachowicach, Energetyka Cieplna w Skarżysku-Kamiennej, Kielecka Spółdzielnia Mieszkaniowa, Kopalnie i Zakłady Chemiczne Siarki "Siarkopol" w Grzybowie, Zakłady Metalowe "MESKO" S.A. w Skarżysku-Kamiennej, Zakłady Ostrowieckie Huta Ostrowiec S.A. w Ostrowcu Świętokrzyskim, Cementownia "Nowiny" Sp. z o.o., Lafarge Cement Polska S.A. Cementownia Małogoszcz w Małogoszczy, Cementownia "Ożarów" S.A. w Ożarowie, LHOIST Bukowa Sp. z o. o. w Bukowej, Zakłady Przemysłu Wapienniczego "Trzuskawica" S.A. w Sitkówce k/Kielc, Pilkington Polska Sp. z o.o. w Sandomierzu.
     Dwa spośród wyżej wymienionych zakładów zamieszczone są na liście krajowej zakładów najbardziej uciążliwych, a należą do nich: Elektrownia im. T. Kościuszki w Połańcu i Cementownia "Nowiny" w Sitkówce. Trzeci zakład - Kopalnia "Grzybów" w Rzędowie, jest na w/w liście nie z powodu emisji zanieczyszczeń do powietrza, ale w związku z obciążeniem obowiązkiem rekultywacji terenów poeksploatacyjnych siarki o powierzchni 500 ha.
     W emisji zanieczyszczeń takich jak: pyły, dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenek węgla, pochodzących ze źródeł stacjonarnych, największy udział ma przemysł energetyczny, a w tym energetyka zawodowa oraz ciepłownictwo w gospodarce komunalnej i przemyśle. Według wojewódzkiej bazy danych prowadzonej przez WIOŚ z tej branży gospodarki pochodzi ponad 55% emisji pyłów, 90% dwutlenku siarki i 64% tlenków azotu. Na drugim miejscu wymienić należy przemysł cementowo-wapienniczy i materiałów budowlanych, odpowiedzialny za emisję 25% pyłów ogółem, 29% tlenków azotu i 65% tlenku węgla. Z przemysłu maszynowego i metalurgicznego pochodzi prawie 12% emisji pyłów.
     W ewidencjach i wykazach prowadzonych przez Urząd Marszałkowski dla potrzeb opłat za wprowadzanie substancji do powietrza znajdują się informacje o dalszych 500 jednostkach, mających niepomijany udział w zanieczyszczeniu powietrza regionu świętokrzyskiego.
     Największa koncentracja emisji zanieczyszczeń do powietrza występuje w powiecie staszowskim. Jak wynika ze sprawozdawczości Głównego Urzędu Statystycznego, ewidencjonującego dane z 62 podmiotów o największej emisji zanieczyszczeń do powietrza (tabela 39), w 2002 r. z powiatu staszowskiego pochodziło ponad 84% emisji dwutlenku siarki, prawie 60% tlenków azotu i niemalże 30% pyłów. W strefie tej zlokalizowany jest zakład o największym zakresie gospodarczego korzystania ze środowiska na terenie województwa świętokrzyskiego - Elektrownia im. T. Kościuszki w Połańcu. Zgrupowanie zakładów mających istotny udział w bilansie emisji występuje także w powiecie kieleckim, skąd pochodzi 28% emisji tlenku węgla i ponad 10% emisji pyłów. Zakłady powiatu ostrowieckiego emitują ponad 9% pyłów, a opatowskiego 11% tlenków azotu. W powiecie kieleckim najbardziej odpowiedzialnymi za emisję są głównie zakłady związane z przemysłem cementowo-wapienniczym, w powiecie ostrowieckim Miejska Energetyka Cieplna i Zakłady Ostrowieckie "Huta Ostrowiec", a w powiecie opatowskim Cementownia "Ożarów" w Ożarowie.
     Analizując, na podstawie danych podawanych przez GUS, wielkość emisji w województwie świętokrzyskim na tle ościennych województw, należy dostrzec, że więcej pyłów emituje 5 na 6 otaczających go regionów. Mniej pyłów wprowadza do atmosfery tylko województwo podkarpackie. Więcej zanieczyszczeń gazowych emitują 4 ościenne regiony, a mniej tych zanieczyszczeń pochodzi tylko z województwa lubelskiego i podkarpackiego.
     Dane GUS charakteryzujące emisję w województwie na tle emisji w Polsce oraz wg powiatów zestawiono w tabelach 36,37,38,39.
     W województwie, w ostatnich kilku latach, zrealizowano wiele zadań przeciwdziałających nadmiernemu zanieczyszczeniu oraz skutkujących poprawą jakości powietrza. Realizując priorytety polityki ekologicznej Wojewody, oparte na założeniach Polityki Ekologicznej Państwa oraz wykorzystując postęp w technologii produkcji i technice urządzeń redukujących zanieczyszczenia wykonano szereg przedsięwzięć, do których zalicza się:
- kompleksowe modernizacje zakładów przemysłowych i obiektów energetyki cieplnej wprowadzające efektywne i ekologiczne technologie;
- modernizację technologii w celu prowadzenia mniej energochłonnej produkcji;
- udoskonalenia procesów spalania prowadzące do zmniejszenia zużycia paliw;
- hermetyzację urządzeń oraz systemów wytwarzania i spedycji produktów;
- stosowanie w instalacjach paliw o niskiej zawartości siarki;
- instalowanie wysokosprawnych urządzeń redukujących zanieczyszczenia w zakładach istniejących i projektowanych,
- budowę kolejnych odcinków miejskiej sieci cieplnej i systematyczne podłączanie do niej obiektów, a tym samym likwidację przestarzałych kotłowni lokalnych;
- likwidację tzw. niskiej emisji poprzez zastępowanie ogrzewania piecowego ciepłem z miejskiej sieci grzewczej, energią elektryczną bądź ogrzewaniem gazowym lub olejowym;
- likwidację lub modernizację lokalnych kotłowni osiedlowych i zakładowych opalanych paliwem stałym i wprowadzanie ekologicznych paliw gazowych lub płynnych;
- wymianę ciepłociągów rozprowadzających energię na nowoczesne, o skuteczniejszej izolacji cieplnej;
- montaż zaworów termostatycznych oraz podzielników kosztów ogrzewania w budynkach mieszkania zbiorowego, docieplanie budynków, itp. powodujące zmniejszenie zapotrzebowania na energię cieplną;
- wprowadzanie na stacjach paliw hermetyzacji procesu obrotu paliwami lub urządzeń redukujących zanieczyszczenia;
- coraz powszechniejsze stosowanie katalizatorów w środkach transportu oraz benzyn bezołowiowych.
     W największym zakładzie energetyki zawodowej, stanowiącym zarazem największe źródło emisji zanieczyszczeń do powietrza, jakim jest Elektrownia im. T. Kościuszki S.A. w Połańcu, wprowadzono w roku 1998 odsiarczanie spalin na czterech blokach energetycznych. Wdrożono również system ciągłych pomiarów emisji zanieczyszczeń na poszczególnych emitorach.
     Zrealizowane zadania spowodowały, że odnotowuje się znaczące postępy w ograniczeniu emisji zanieczyszczeń. Problemem, który pozostaje nadal aktualny jest nieodzowna potrzeba realizacji inwestycji w kierunku dalszej racjonalizacji gospodarki cieplnej, modernizacji instalacji bądź nawet zmiany technologii prowadzących w konsekwencji do dostosowania jakości powietrza wszystkich stref do standardów imisyjnych, wprowadzonych nowymi aktami prawnymi dostosowującymi wymagania do poziomów UE. Okazać się to może niezbyt realne do wykonania natychmiast, co dotyczy w szczególności pyłu zawieszonego PM10, ale ustawodawca przewidział okresy dostosowawcze do poziomów kryterialnych, które określone zostały w przepisach jako terminy, w których obowiązywać będą marginesy tolerancji. W odniesieniu do stężeń pyłu PM10, marginesy tolerancji, o które powiększony jest poziom dopuszczalny, stanowią stopniowo zmniejszający się stopień normy i obowiązywać będą do końca 2004 r.