CZĘŚĆ VI. ZANIECZYSZCZENIE GLEB

3. Monitoring gleb w sieci regionalnej, wyniki badań

     Uzupełnieniem monitoringu krajowego jest monitoring wojewódzki, realizowany przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Kielcach. 
     Zadaniem monitoringu w sieci wojewódzkiej jest dokumentowanie zmian zachodzących w glebie, sygnalizowanie zagrożeń i umożliwianie wczesnego podejmowania działań powstrzymujących ich zanieczyszczenie. Wyniki badań gromadzone są w wojewódzkiej bazie danych. 
      Do monitoringu gleb w sieci wojewódzkiej zakwalifikowane zostały 23 rejony. Wytypowane do badań grunty położone są w pobliżu źródeł emisji przemysłowej, przy trasach komunikacyjnych oraz przy wysypiskach komunalnych i przemysłowych. 
     Badania w danym rejonie realizowane są w cyklach pięcioletnich, a otrzymane wyniki omawiane są w kolejnych raportach o stanie środowiska. 
     W roku 2000 WIOŚ wykonał drugą serię badań gleb w rejonie Skarżyska-Kamiennej, wokół wysypiska odpadów przemysłowych "Zamtal" w Końskich i wokół Cementowni "Lafarge Cement Polska" w Małogoszczy. W tych samych, jak w poprzednich badaniach z roku 1995, punktach kontrolnych pobrano próby glebowe z poziomu 0-20 cm i oznaczano w nich zawartość pierwiastków śladowych oraz określano odczyn pH. 
     Gleby w rejonie Skarżyska-Kamiennej 
     Przeprowadzone w roku 2000 badania, obejmujące 15 punktów kontrolnych wykazały, że podobnie jak w roku 1995 gleby w tym rejonie w większości nie przekraczają I stopnia zanieczyszczenia. W roku 2000 wzrosła jednak z 2 do 6 ilość prób wykazujących I stopień zanieczyszczenia cynkiem. Podobnie przedstawia się zanieczyszczenie kadmem. W roku 1995 I stopień zanieczyszczenia tym metalem wykazywały 3 próby, natomiast w roku 2000 już 10 prób. 
     Prawie we wszystkich punktach zawartość ołowiu, miedzi, niklu i chromu nie przekracza wartości granicznych ustalonych dla 0 stopnia zanieczyszczenia. Jedynie próby glebowe pobrane z przydomowych ogródków w samym mieście wykazują podwyższone zawartości tych pierwiastków. 
     Próby glebowe, pobrane z ogródków działkowych z terenu miasta Skarżyska-Kamienna, wykazują znacznie wyższe stężenia oznaczanych pierwiastków niż próby pobrane przed granicami aglomeracji miejskiej. Zanieczyszczenie cynkiem w stopniu II i III stwierdzono w glebach ogródków przydomowych położonych przy ul. Chemicznej, Rzeźnianej i Zaporęba, a zawartość kadmu odpowiada tam I stopniu zanieczyszczenia. 
     W większości jednak przebadanych w roku 2000 punktach pomiarowo-kontrolnych stężenia oznaczanych pierwiastków śladowych nie uległy zasadniczej zmianie. 
     Wyniki badań przeprowadzonych w roku 1995 i 2000 w tym rejonie przedstawia tabela 85. 
     Gleby wokół wysypiska "Zamtal" w Końskich 
     W roku 2000 przeprowadzono również drugi cykl badań glebowych wokół wysypiska przemysłowego "Zamtal". Wysypisko to w międzyczasie uległo zrekultywowaniu, co spowodowało, że w roku 2000 dokonano poboru prób w nieco innej odległości od wysypiska i tylko z użytków rolnych. Pobrano o 4 próby mniej, gdyż po rekultywacji teren otaczający wysypisko uległ zasadniczej zmianie i nie do wszystkich poprzednio wyznaczonych punktów poboru jest obecnie dostęp. Łącznie cykl badań z 2000 r. obejmował 14 punktów. Celem prowadzonego monitoringu jest ustalenie, czy wysypisko to posiada ujemny wpływ na okoliczne grunty orne. Wyniki przeprowadzonych badań przedstawiono w tabeli 86. 
     Analizując otrzymane wyniki należy zauważyć, że tylko 2 próby (nr 13 i 14) wykazały nieznacznie podwyższoną zawartość cynku. Próby te, zgodnie z ustalonymi wartościami granicznymi zostały zaliczone do I stopnia zanieczyszczenia. W badaniach przeprowadzonych w 1995 roku jedna z prób (nr 9) wykazywała zanieczyszczenie prawie wszystkimi badanymi pierwiastkami. Jednakże była ona pobierana bliżej wysypiska i być może wierzchnia warstwa gleby została zanieczyszczona w trakcie składowania na tym wysypisku odpadów przemysłowych. Na podstawie posiadanych wyników można stwierdzić, że w chwili obecnej gleby wokół wysypiska, użytkowane rolniczo, nie są zanieczyszczone metalami ciężkimi. Definitywne ustalenie czy wysypisko posiada ujemny wpływ na okoliczne gleby, będzie możliwe po przeprowadzeniu kolejnych serii badań i dłuższym okresie obserwacji. 
     Gleby w rejonie Cementowni w Małogoszczy 
     Wokół Cementowni "Lafarge Cement Polska" w Małogoszczy wyznaczono 7 punktów pomiarowo-kontrolnych. Przeprowadzony drugi cykl badań potwierdził nieznaczne, ponad ustaloną normę, stężenie cynku i kadmu. W czterech punktach poboru stężenie cynku przekracza wartości przyjęte dla jego naturalnej zawartości wskazując na słabe zanieczyszczenie gleb tym metalem, a trzy próby wykazują naturalną jego zawartość. Również zanieczyszczenie kadmem w stopniu I wykazały cztery próby i jedna zanieczyszczenie w stopniu II. Dwie próby zawierają naturalną zawartość tego metalu. Pozostałe badane pierwiastki śladowe wykazują zerowy stopień zanieczyszczenia czyli naturalną ich zawartość. Podobne wyniki otrzymano również w pierwszej serii badań. Na podstawie posiadanych wyników badań należy stwierdzić, że w niektórych punktach gleba wykazuje niewielkie zanieczyszczenie cynkiem i kadmem. Kontynuacja monitoringu gleb na tym terenie pozwoli w przyszłości ustalić, czy źródłem zanieczyszczenia metalami okolicznych gleb jest cementownia, czy może zwiększone ich ilości wynikają z naturalnych uwarunkowań glebowych. 
     Wyniki badań przeprowadzonych w 1995 i 2000 roku oraz stopień zanieczyszczenia przedstawia tabela 87.