CZĘŚĆ V. ZAGROŻENIE ŚRODOWISKA HAŁASEM 2. Hałas komunikacyjny
2.1. Badania hałasu w miastach
W ramach badań natężenia hałasu komunikacyjnego w miastach woj. świętokrzyskiego, pomiary hałasu wykonywane są od roku 1978. Do chwili obecnej pomiarami takimi objęto 23 miasta. W roku 2001 i 2002 planuje się jeszcze włączyć do badań cyklicznych miasta Opatów i Staszów. Jednokrotne pomiary tego typu przeprowadzono już w 10 miastach, dwukrotne w 5, a w 8 miastach, w tym między innymi w Kielcach, badania klimatu akustycznego przeprowadzone zostały więcej niż dwa razy. Celem tych badań jest ocena warunków akustycznych w danym mieście, określenie uciążliwości hałasu dla jego mieszkańców oraz zmian jego natężenia, jakie nastąpiły
w przerwie badań. W miastach o dużej emisji hałasu i bardzo nasilonym ruchu pojazdów pomiary tego typu przeprowadza się częściej aniżeli w miastach o mniejszym natężeniu. Na podstawie przeprowadzonych pomiarów sporządza się plany akustyczne miast oraz przeprowadza analizę istniejącego stanu w zakresie hałasu. Wykonane pomiary służą również do podejmowania wszelkiego rodzaju decyzji administracyjnych, mających na celu ograniczenie uciążliwości akustycznej dla mieszkańców miasta.
Prezentowane w niniejszej edycji Raportu plany akustyczne Sandomierza i Włoszczowy dotyczą badań, wykonanych w tych miastach, przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska
w Kielcach, po raz pierwszy. Klimat akustyczny miasta Sandomierza
W roku 2000 WIOŚ wykonał pomiary natężenia hałasu komunikacyjnego na ulicach Sandomierza i na ich podstawie sporządzony został plan akustyczny miasta, przedstawiający natężenie hałasu na obszarach przyległych do głównych miejskich ciągów komunikacyjnych. Dokonana analiza stanu środowiska w tym zakresie winna być pomocna przy podejmowaniu decyzji, dotyczących realizacji przedsięwzięć umożliwiających obniżenie poziomu dźwięku, szczególnie na obszarach istniejącej lub projektowanej zabudowy mieszkalnej oraz w rejonie innych obiektów podlegających ochronie akustycznej.
W celu zrealizowania powyższego zadania, na ulicach Sandomierza przeprowadzono pomiary hałasu komunikacyjnego w porze dziennej, z równoczesnym pomiarem natężenia ruchu pojazdów.
Na ogólną długość ulic na terenie Sandomierza wynoszącą 101,74 km, pomiarami objęto 70,16 km, co stanowi 69%. Ogólna liczba ludności Sandomierza wynosi 27 520, z tego szacuje się, że w bezpośrednim oddziaływaniu hałasu, pochodzącego od miejskich układów komunikacyjnych, stale lub okresowo przebywa 18 990 osób, co stanowi 69%. Pomiaru hałasu dokonano w 99 punktach pomiarowych w odległości 1 metra od krawędzi jezdni i w 15 minutowych przedziałach czasowych, w godzinach maksymalnego i w miarę równomiernego natężenia ruchu komunikacyjnego.
Na 53 odcinkach pomiarowych, stanowiących 53,5% przebadanych ulic, zanotowano natężenie hałasu poniżej dopuszczalnej normy (60dB). Równoważny poziom hałasu w przedziale 60,1-70,0dB stwierdzono na 26 odcinkach, tj. 26,3%. Są to niektóre odcinki ulic osiedlowych oraz przebiegających przez obrzeża miasta. Poziom hałasu powyżej 70 dB odnotowano na 20 odcinkach, tj. 20,2%. Są to odcinki ulic w centrum miasta, a także niektóre ulice położone w dzielnicach peryferyjnych (ulice:
R. Koseły, Krakowska, Kwiatkowskiego, Lubelska, Lwowska, A. Mickiewicza, Ożarowska, Podzamcze, Portowa, Trześniowska, Zawichojska, Żwirki i Wigury). Na 2 odcinkach ul. Żwirki i Wigury poziom hałasu osiągnął wartość ponad 75 dB. Odcinki tej ulicy przenoszą ruch tranzytowy na drogi wylotowe w kierunku Rzeszowa, Krakowa, Radomia, Ożarowa, Stalowej Woli i Lublina.
Przeciętny poziom hałasu dla ulic objętych pomiarami wynosi 59,3dB i jest niższy tylko
o 0,7dB od ustalonej normy dla tego typu terenu.
Odnotowany dość wysoki poziom hałasu na niektórych ulicach spowodowany jest wysokim natężeniem ruchu pojazdów, wynoszącym ponad 1000 pojazdów/godz. (ul. Żwirki i Wigury oraz 1 odcinek ul. Kwiatkowskiego). Na ok. 1/3 odcinków ulic objętych badaniami natężenie ruchu pojazdów wynosi od 100 do 1000 pojazdów/godz., a natężenie hałasu jest bardzo zróżnicowane. Zaznaczyć również należy, że na pięciu badanych odcinkach ulic (Mazurkiewicza, Panoramiczna, Partyzantów, Rokitek i Zamiejska) podczas badań nie odnotowano żadnego ruchu pojazdów,
a natężenie hałasu wynosiło od 40,0 do 48,2dB.
Wyniki pomiarów hałasu na terenie miasta Sandomierza, w tym obliczony wskaźnik "W", oznaczający procentowy udział odcinków ulic o tym samym poziomie hałasu do długości wszystkich przebadanych ulic, przedstawia tabela
75.
W związku z trudnościami w oszacowaniu liczby ludności znajdującej się w bezpośredniej strefie oddziaływania ponadnormatywnego hałasu, pochodzącego z badanych ulic miejskich, nie wyliczono wskaźnika "M", wiążącego liczbę ludzi przebywających ciągle w ponadnormatywnym hałasie.
Kolejnym obliczonym parametrem jest wskaźnik "Trend", podający średni dobowy wzrost lub zmniejszanie się przekroczenia imisji hałasu między kolejnymi i reprezentatywnymi pomiarami
w jednym punkcie, pozwalający na ocenę przystosowania się źródeł hałasu do norm emisji. W przypadku spełniania przez źródła hałasu wymagań obowiązujących norm, wskaźnik ten dla wszystkich punktów i pomiarów powinien wynosić 0, natomiast dla Sandomierza osiąga wartość 8,12.
Uznano, że w celu poprawy klimatu akustycznego miasta Sandomierza, zwłaszcza w jego centralnej części, celowym byłoby ograniczenie prędkości pojazdów na ulicach przebiegających przez ulice Koseły, Mickiewicza, Podzamcze, Różana, Wojska Polskiego i Żeromskiego oraz na drogach przelotowych i trasach wylotowych, gdzie zanotowano duże natężenie ruchu pojazdów
o znacznej ilości pojazdów ciężarowych.
Maksymalne ograniczenie lub rozważenie całkowitego zakazu wjazdu pojazdów ciężkich do centrum miasta, wydaje się konieczne ze względu na brak zastosowania innych możliwości takich jak: ekrany akustyczne, pasy zieleni wysokiej itp., które mogłyby ograniczyć emisję nadmiernego hałasu w tej części miasta.
Zastosowanie pasów zieleni należałoby natomiast rozważyć wzdłuż dróg wylotowych w kierunku Radomia, Ożarowa, Lublina, Stalowej Woli, Rzeszowa i Krakowa, ponieważ istnieją tu warunki do zastosowania tego typu zabezpieczeń, a natężenie ruchu pojazdów, zwłaszcza samochodów ciężkich, i związany z tym poziom hałasu, jest również wysoki.
Plan akustyczny miasta Sandomierza przedstawia rys.46. Klimat akustyczny miasta Włoszczowa
Prezentowane pomiary natężenia hałasu na terenie miasta Włoszczowa wykonane zostały
w 2000 roku. Głównym celem wykonanych prac badawczych było przedstawienie klimatu akustycznego w tym mieście. Przeprowadzone pomiary hałasu i dokonana analiza natężenia ruchu pojazdów, stanowią podstawę do oceny wpływu komunikacji na kształtowanie się klimatu akustycznego na obszarach przyległych do głównych ciągów komunikacyjnych oraz do podjęcia decyzji, umożliwiających obniżenie hałasu na obszarach istniejącej i projektowanej zabudowy.
Według danych uzyskanych z Urzędu Gminy Włoszczowa ogólna długość dróg na terenie miasta wynosi 37,68 km, z czego 9,64 km to drogi wojewódzkie, 10,35 km odnosi się do dróg powiatowych, pozostałe 17,69 km to drogi gminne.
Pomiarów hałasu komunikacyjnego dokonano w 62 punktach, zlokalizowanych w odległości 1m od krawędzi jezdni, na długości 28,97 km, co stanowi 76,9% ogólnej długości dróg. Pomiary wykonywano w 15 minutowych przedziałach czasowych, w godzinach maksymalnego i w miarę równomiernego natężenia ruchu komunikacyjnego.
Prędkość pojazdów na ulicach centralnej części miasta i na terenach osiedlowych Włoszczowy wynosi ok. 50 km/godz., natomiast na ulicach tranzytowych i wylotowych ok. 70 km/godz. Średnia odległość pierwszej linii zabudowy od skraju jezdni wynosi ok. 7,5 m. W mieście tym występują typowe cechy dla miejskich układów komunikacyjnych; luźna i przeważnie jednostronna zabudowa przy trasach wylotowych, biegnących przez peryferie miasta, oraz gęstsza i obustronna zabudowa przy wąskich ulicach w centralnej części miasta.
Ogólna liczba ludności Włoszczowy wynosi 11 490 osób, z czego na bezpośrednie oddziaływanie hałasu pochodzącego od miejskich układów komunikacyjnych stale lub okresowo narażonych jest ok. 8600 mieszkańców, co stanowi 74,8% ogółu ludności.
Ilościowy udział odcinków pomiarowych w poszczególnych przedziałach poziomu hałasu oraz wskaźnik "W" przedstawiono w tabeli
76.
Omawiając przedstawione w tabeli dane należy zauważyć, że spośród 62 przebadanych odcinków, tylko na 14, co stanowi 22,6%, poziom hałasu jest niższy od wartości dopuszczalnej. Największą grupę stanowią odcinki ulic (38 odcinków - 61,3%), na których równoważny poziom hałasu kształtuje się w przedziale 60,1-70,0 dB. Są to odcinki ulic osiedlowych oraz biegnących przez peryferyjne dzielnice miasta. Równoważny poziom hałasu w przedziale powyżej 70,1dB stwierdzono na dziesięciu odcinkach ulic, co stanowi 16,1% wszystkich badanych odcinków. Są to przeważnie odcinki ulic miejskich (Czarnieckiego, Partyzantów, Plac Wolności, Sienkiewicza
i Wiśniowa) oraz wylotowych, z dominującym ruchem tranzytowym w kierunku Kielc, Konieczna, Częstochowy i Radomska. Należy również zaznaczyć, że na żadnym z mierzonych odcinków nie zanotowano poziomu hałasu przekraczającego 75,0dB.
Przeciętny poziom hałasu na ulicach Włoszczowy w porze dziennej wynosi 64,0dB i jest o 4dB wyższy od poziomu dopuszczalnego. Spowodowane jest to dość wysokim natężeniem ruchu pojazdów na niektórych odcinkach ulic, wynoszącym ponad 200 pojazdów/godz.
Wyznaczony wskaźnik "W" dla badanych ulic jest najwyższy (33,17%) dla poziomu hałasu
w przedziale 65,1-70,0dB.
W związku z trudnościami w oszacowaniu liczby ludności, nie wyliczono wskaźnika "M", oznaczającego liczbę ludzi zagrożonych hałasem ponadnormatywnym.
Dodatkowo, podobnie jak dla Sandomierza, wyliczono wskaźnik "Trend", który wskazuje na średni dobowy wzrost lub zmniejszanie się przekraczania imisji hałasu między kolejnymi i reprezentatywnymi pomiarami w jednym punkcie, i pozwalający na ocenę przystosowania się źródeł hałasu do norm emisji. Wskaźnik ten dla Włoszczowy wynosi 4,96, a w przypadku spełniania przez źródła hałasu wymagań obowiązujących norm powinien wynosić 0.
W celu poprawy klimatu akustycznego w mieście, należałoby rozważyć całkowity zakaz wjazdu do miasta pojazdów ciężkich, co jednocześnie wpłynie pozytywnie na płynność ruchu strumienia pojazdów. Szczególnie przydatne byłoby to w rejonach skrzyżowań i na wąskich ulicach, gdzie start i hamowanie pojazdów wpływa na podwyższenie hałasu nawet o kilka decybeli. Poprawę klimatu akustycznego w mieście można będzie również uzyskać poprzez naprawę uszkodzonych nawierzchni ulic oraz wykonania utwardzonej nawierzchni na kilku ulicach. Zastosowanie ekranów akustycznych w centralnej części miasta, ze względu na stosunkowo ciasną zabudowę i niewielką ilość wolnej przestrzeni, wydaje się niemożliwe do zrealizowania. Z tych samych względów nie jest możliwe zastosowanie pasów zieleni, które tylko w nieznacznym stopniu mogłyby wpłynąć na poprawę klimatu akustycznego. Celowym natomiast jest rozważenie utworzenia pasów zieleni wzdłuż dróg wylotowych w kierunku Radomska, Przedborza, Końskich, Kielc, Jędrzejowa i Koniecpola, na których to drogach odnotowano znaczne natężenie samochodów wielkotonażowych i związany z tym stosunkowo duży poziom hałasu.
Plan akustyczny miasta Włoszczowa, przedstawia rys.47.
