| |
2. Monitoring jakości
powietrza
2.3. Stężenia
zanieczyszczeń specyficznych
Stężenia metali w pyle zawieszonym
Cechą istotną pyłów, stanowiących antropogeniczne
zanieczyszczenie powietrza, jest – poza ich masą – także skład chemiczny. Nadal
wysoka jest pozycja paliw stałych wśród nośników energii, a konsekwencją procesów
spalania węgla jest to, że wraz z dużymi ilościami emitowanych pyłów ma miejsce
emisja metali do powietrza. Znaczącą pozycję w ładunku metali emitowanych do
powietrza stanowi także emisja z indywidualnych palenisk domowych. Ponadto
procesy spalania paliw w silnikach spalinowych również dostarczają do powietrza
tego rodzaju zanieczyszczeń, zależnych głównie od składu paliw, a utożsamianych
przede wszystkim z ołowiem oraz kadmem, miedzią, cynkiem.
Stopień zanieczyszczenia powietrza metalami oceniono na podstawie
stężeń średniorocznych, obliczonych ze stężeń średniomiesięcznych, pomierzonych
z prób pyłu zbieranego do oznaczeń reflektometrycznych.
Na 7 stanowiskach Państwowej Inspekcji Sanitarnej wykonywano
w pyle zawieszonym oznaczenia stężeń następujących metali: Cu, Ni, Pb, Cr, Cd,
Zn, Fe oraz na 1 stanowisku Urzędu Miasta w Ostrowcu Świętokrzyskim oznaczenia
wszystkich wymienionych substancji z wyjątkiem żelaza. Jedno ze stanowisk WSSE
należy do obszarów ochrony uzdrowiskowej (Busko Zdrój).
Jak wynika z pomiarów, stężenia średnioroczne metali w pyle
zawieszonym mieszczą się
w granicach dopuszczalnych norm, co dotyczy również rejonu
uzdrowiskowego o zaostrzonych kryteriach.
Najwyższe zanotowane w 2000 roku wartości stężeń metali, w
odniesieniu do poziomu dopuszczalnego, uzyskano z pomiarów kadmu wykonanych w
Starachowicach – 0,004 mg/m3 oraz miedzi w Skarżysku-Kamiennej –
0,223 mg/m3. Przytoczone wyniki stężeń stanowią odpowiednio 40 i 37% normy
średniorocznej, i są nieco wyższe od występujących w 1999 roku. Stężenia
pozostałych metali, takich jak nikiel, ołów, cynk, żelazo i chrom w roku 2000
nie były wysokie, przy czym najwyższe wartości, osiągające do 18% normy
(żelazo), zanotowano w Ostrowcu Świętokrzyskim.
Wyniki badań metali w pyle zawieszonym wykonane przez WSSE w
latach 1999-2000 zestawiono w tabeli
20.
.
Siarkowodór
W roku 2000 pomiary stężeń siarkowodoru prowadzone były
wyłącznie przez Zakłady Chemiczne Siarki „Siarkopol” w Grzybowie w rejonie
Kopalni „Osiek”. Kopalnia Siarki „Grzybów” w Rzędowie, na podstawie prawomocnej
decyzji Starosty Buskiego, w 1999 r. zakończyła wykonywanie pomiarów wokół
nieczynnej od 1996 r. kopalni siarki w Grzybowie, gdzie realizowane są tylko
prace ograniczające się do likwidacji otworów poeksploatacyjnych oraz rekultywacji
terenów zdegradowanych na skutek działalności górniczej.
Pomiarami, wykonywanymi przez Laboratorium Chemiczne Kopalni
Siarki „Osiek”, objęto 4 stanowiska badawcze zlokalizowane w: Osieku, Osieczku,
Mikołajowie II oraz Piskowoli. Oznaczeń stężeń 24-godzinnych H2S dokonywano
według PN-84/Z-04015/02.
Stężenia średnie roczne H2S w 2000 r. kształtowały się
w granicach normy dopuszczalnej. Podobnie jak w roku 1999, najwyższe stężenie
występuje na stanowisku Mikołajów II, ale osiąga wartość nieco wyższą w porównaniu
do roku poprzedniego, która wynosi już nie 1,2 lecz 1,6 mg/m3. Uzyskany
wynik stanowi 32% normowanej wartości dopuszczalnej, określonej na poziomie 5,0
mg/m3. Stężenia dobowe, określone w postaci percentyla 98, również nie są
przekraczane i wynoszą 3,0-4,0 mg/m3 przy normie 7,0 mg/m3. Zróżnicowanie
stężeń w powietrzu w poszczególnych punktach pomiarowych uzależnione jest od
ich położenia w terenie w stosunku do pól górniczych, oraz do kierunku wiatrów
w tym rejonie.
Otrzymane na drodze obliczeń statystycznych wartości
parametrów stężeń zanieczyszczenia powietrza siarkowodorem przedstawiono w
tabeli
21.
, która zawiera także zestawienie stężeń średniorocznych od 1995 r. ze
stanowisk, objętych pomiarami wykonywanymi co najmniej do końca 1999 r. Z
danych tych wynika, że pomimo nieznacznego wzrostu stężeń średniorocznych
siarkowodoru w 2000 r. w rejonie oddziaływania Kopalni „Osiek”, wartości te nie
są na tyle wysokie, by zachodziła obawa zachwiania w sposób trwały korzystnych
trendów zmian z lat poprzednich.
Należy jednak przy tym podkreślić, że od połowy maja
1998 r. nowymi uregulowaniami
w sprawie dopuszczalnych wartości stężeń substancji
zanieczyszczających w powietrzu ustalona została nowa norma dla siarkowodoru,
do której odniesiono prezentowane wyniki, stąd występować mogą rozbieżności w
interpretowaniu danych pomiarowych w porównaniu z raportami oceniającymi stan
zanieczyszczenia powietrza przed 1999 r.
Dwusiarczek węgla
Dwusiarczek węgla stanowi drugie po siarkowodorze
specyficzne zanieczyszczenie w rejonie wydobywczo-przetwórczym siarki na
terenie byłego województwa tarnobrzeskiego. Źródłem emisji tych substancji jest
Zakład Dwusiarczku Węgla w Dobrowie Kopalni i Zakładów Chemicznych Siarki
„Siarkopol” w Grzybowie. Główny proces technologiczny tego zakładu polega na
reakcji siarki z metanem. Utylizacja produktu ubocznego, jakim jest tzw. gaz
kwaśny, zachodzi w instalacji Clausa, a kolejno w instalacji Sulfreen następuje
utylizacja dwutlenku siarki. W efekcie do powietrza emitowane są ograniczone
ilości SO2 oraz niewielkie ilości H2S i CS2. Ilość emitowanych przez te zakłady
zanieczyszczeń zwiększa się w trakcie rozruchu instalacji, jak również
w przypadku zakłóceń produkcji i awarii technologicznych.
Pomiary zanieczyszczenia powietrza CS2 prowadzono w
zakładowej sieci pomiarów 30-minutowych, składającej się z 12 punktów
pomiarowych oddalonych od siebie co 2 km. Punkty wyznaczają obszar 24 km2,
położony wokół źródeł emisji zakładu. Do pomiarów wykorzystano przenośny
chromatograf gazowy, wyposażony w detektor fotojonizacjny PID o odpowiednim dla
dwusiarczku węgla potencjale wzbudzenia.
Jak wykazują wyniki pomiarów, średnie roczne stężenie
dwusiarczku węgla, uzyskane ze statystycznego przetworzenia wyników z całej
sieci pomiarów chwilowych wynosiło 2,2 mg/m3 (22% normy). Na uzyskaną
wartość średnioroczną składają się wyniki w poszczególnych punktach
obliczeniowych siatki pomiarów 30-minutowych. Pomimo, iż stężenie dwusiarczku
węgla jest dość niskie, to w stosunku do roku 1999 stwierdzono ponad dwukrotne
zwiększenie się poziomu zanieczyszczenia powietrza tą substancją, co jest
wynikiem głównie wzrostu produkcji CS2 i siarki nierozpuszczonej w CS2.
Wyniki pomiarów CS2, zestawione w postaci parametru
charakteryzującego normowane stężenia 30-minutowe w ciągu roku (percentyl
S99,8), dowodzą, że stężenia te pozostają na poziomie 20% dopuszczalnej normy
stężeń chwilowych.
Z danych zestawionych na podstawie badań z lat 1995-2000
wynika, że wykazany poziom stężeń średnich rocznych tej substancji w
2000 r. zbliżony jest do wartości zanotowanej w 1998 r. (tabela
22).
.
|
|
