CZĘŚĆ VI. CHARAKTERYSTYKA, ZAGROŻENIA ORAZ ZANIECZYSZCZENIE GLEB

5. Zagrożenie gleb erozją

Erozja gleb jest jednym z czynników degradujących rolniczą przestrzeń produkcyjną. Trwałe zmiany warunków przyrodniczych, powstałe na skutek erozji powodują obniżenie potencjału produkcyjnego ziemi i warunków ekologicznych krajobrazu. Procesy erozyjne niszczą najbardziej urodzajną część gleby tzw. poziom akumulacyjny. Bardzo często erodowane są również i głębsze warstwy, aż do skały macierzystej.

Na zerodowanych partiach pogarsza się zdolność retencyjna gleb, w wyniku czego woda opadowa spływa po powierzchni, gromadząc się w zagłębieniach terenowych i ciekach wodnych. W rezultacie erozyjnego degradowania gleb, deformowania rzeźby terenu, zakłócania stosunków wodnych, niszczenia urządzeń technicznych i pogarszania się warunków do wzrostu i rozwoju roślin, maleją homeostatyczne zdolności ekosystemów, zapewniające trwałość i możliwość samoregeneracji krajobrazu.

Typ i nasilenie procesów erozyjnych zależą od wielu czynników, wśród których najistotniejszą rolę odgrywa rzeźba terenu, skład mechaniczny i strukturalny materiału glebowego, wielkość i rozkład opadów atmosferycznych oraz sposób użytkowania gruntów. Gleby województwa świętokrzyskiego w znacznym stopniu narażone są na procesy erozyjne, którym sprzyjają przede wszystkim warunki fizjograficzne. Pierwszoplanową rolę w rozwoju erozji odgrywa pokrywa glebowa, a następnie rzeźba terenu oraz warunki klimatyczne. Występująca tu znaczna ilość gleb pyłowych utworzonych z utworów lessowych, lessowatych i pyłowych oraz gleb wytworzonych z piasków różnej genezy i wapieni różnego wieku geologicznego, stwarza podatność tych gleb na erozję wodną i wietrzną.

Mimo niedużych wahań wysokości bezwzględnych, występuje znaczna rozmaitość form ukształtowania powierzchni, zwłaszcza w części północnej zlewni rzeki Lubrzanki obejmującej pasma Masłowskie i Łysogórkie. Warunki klimatyczne, pomimo że ocenia się je w województwie jako czynnik erozyjny o mniejszym znaczeniu, stwarzają dwa razy w roku (okres topnienia śniegu i ulewne deszcze późną wiosną i latem) poważne zagrożenie erozją wodną powierzchniową. Wzdłuż stokowy układ pól i działek, będący konsekwencją rozdrobnienia gospodarki chłopskiej ma również duży wpływ na nasilanie się tych procesów.