CZĘŚĆ VI. CHARAKTERYSTYKA, ZAGROŻENIA ORAZ ZANIECZYSZCZENIE GLEB

3. Stopień zakwaszenia gleb

Potencjalna produkcyjność gleb a więc plonowanie i wzrost roślin wiąże się ściśle ze stopniem ich zakwaszenia. Zmiana odczynu, czy to w kierunku zakwaszenia, czy zwiększenia zasadowości wpływa niekorzystnie na rozwój roślin.
Z badań przeprowadzonych przez Okręgową Stację Chemiczno-Rolniczą w Kielcach wynika, że na terenie województwa świętokrzyskiego zakwaszenie gleb jest zróżnicowane i na ogół charakterystyczne dla typu gleby i sposobu jej użytkowania.
Największy udział gleb bardzo kwaśnych i kwaśnych (pH do 5,5) występuje na terenie gmin, gdzie przeważają gleby bardzo lekkie (bielicowe i pseudobielicowe). W rejonach gdzie występują gleby średnie i ciężkie udział gleb kwaśnych jest znacznie mniejszy.

Na terenie województwa gleby bardzo kwaśne i kwaśne zajmują największą powierzchnię tj. ok. 56%, (w kraju - 58%) z czego bardzo kwaśne ok. 32%. Gleby lekko kwaśne stanowią 20%, obojętne 19% i zasadowe 5%. Największy udział gleb zakwaszonych występuje w powiatach: koneckim - 85%, skarżyskim - 85% i staszowskim - 72%, a najmniejszy udział występuje w powiatach: pińczowskim - 23%, kazimierskim - 29% i opatowskim - 40%.
Odczyn gleb stanowi podstawowe kryterium do określania faktycznych potrzeb ich wapnowania. W całym województwie dla około 39% gleb użytkowanych rolniczo wapnowanie jest konieczne, dla 13% potrzebne, dla 11% wskazane, dla 11% użytków rolnych należy stosować wapnowanie ograniczone natomiast w odniesieniu do 26% gleb wapnowanie jest zbędne. Procentowy udział użytków rolnych gleb kwaśnych i bardzo kwaśnych w układzie gminnym obrazuje rys.85, a udział gleb zakwaszonych i wymagających wapnowania, w układzie powiatowym zawiera tabela 73.

4. Zasobność gleb w makro i mikroelementy

Zasobność gleb w przyswajalne formy makroelementów (fosfor, potas i magnez) jest szczególnie ważna z punktu widzenia praktyki rolniczej. Zawartość tych składników w glebie zależy również od rodzaju skały macierzystej z której powstała gleba, przebiegu procesu glebotwórczego, kultury rolnej oraz nawożenia organicznego i mineralnego. Znajomość zasobności gleb w te składniki jest podstawą optymalizacji poziomu nawożenia gleby.
Jak wykazują przeprowadzone przez Okręgową Stację Chemiczno-Rolniczą badania, gleby województwa świętokrzyskiego można określić jako mało zasobne w fosfor i potas oraz średnio zasobne w magnez.
Bardzo niską zawartość fosforu wykazało ok. 23% badanych gleb, niską ok. 30%, (w Polsce - 42%), średnią ok. 18%, wysoką ok. 11% i bardzo wysoką ok. 20% gleb. Podobnie, ok. 51% gleb wykazało bardzo niską i niską zawartość potasu, (w kraju - 49%) średnią ok. 18%, wysoką ok. 11% i bardzo wysoką ok. 20%. Nieco lepiej przedstawia się zasobność gleb w magnez, gdyż tylko 14% gleb posiada bardzo niską jego zawartość, 17% niską, 26% średnią, 16% wysoką i aż 27% bardzo wysoką.

Bardzo ważną rolę w rozwoju roślin, pomimo występowania ich w małych ilościach, odgrywają mikroelementy. Znajomość zasobności gleb w mangan, bor, miedź i cynk jest szczególnie istotna, zwłaszcza w tych rejonach, gdzie uprawia się rośliny posiadające wysokie wymagania nawozowe.
Gleby regionu charakteryzują się wysoką zasobnością w cynk i mangan, średnią zawartością miedzi i niską zawartością boru. Znaczna część gleb wynosząca ok. 75% wykazuje niską zawartość boru, a 25% charakteryzuje się średnią jego zawartością. Niską zawartość miedzi wykazuje 38% analizowanych gleb, średnią 57% i 5% wysoką. Zasobność gleb w mangan jest następująca: 10% gleb wykazuje niską zawartość, 75% średnią i 15% wysoką.
Najlepszą zasobność wykazują gleby w zakresie cynku, ponieważ aż 44% gleb posiada wysoką, 41% średnią i 15% niską jego zawartość. Najmniejszy udział gleb ubogich w składniki pokarmowe występuje w południowej i południowo-wschodniej części województwa. Sumaryczne zestawienie zawartości makro i mikro elementów przedstawiono w tabelach 74 i 75.