CZĘŚĆ III. ZASOBY ORAZ STAN CZYSTOŚCI WÓD

4. Monitoring rzek

4.2. Wyniki klasyfikacji stanu czystości rzek

Klasyfikacja fizyko-chemiczna.
Ocena 19-tu rzek województwa według kryterium fizyko-chemicznego wykazała zmiany w stanie czystości wód, zwłaszcza w obrębie klasy II i III (tabela 44). W II klasie czystości wód znalazło się 27,2 % całkowitej długości badanych rzek. W stosunku do wyników badań roku 1998 przybyło ca 100 km odcinków odpowiadających tej klasie na rzekach: Czarnej Malenieckiej, Czarnej Nidzie, Lubrzance, Łagowicy, Białej Nidzie, Pokrzywiance, Świślinie i Wschodniej, lecz tylko Lubrzanka i Biała Nida osiągnęły II klasę na całej swej długości. Normatywom III klasy czystości odpowiadało 24,8% długości badanych rzek, które cechowała odcinkowa zmienność stanu czystości wód; pozostałe 48,0% stanowiły wody pozaklasowe (non) (rysunek 52).
W ocenie fizyko-chemicznej poza klasą na całej długości znalazły się rzeki: Maskalis, Nidzica i Opatówka oraz znaczne odcinki Kamiennej, Koprzywianki i Nidy. Wśród wskaźników decydujących o stopniu zanieczyszczenia rzek dominowały azotyny, rzadziej fosfor ogólny i fosforany oraz zawiesina. Stężenia wskaźników zasolenia (chlorki, siarczany, substancje rozpuszczone) w większości badanych rzek nie przekraczały II klasy czystości.
Podobnie w normie utrzymywały się wskaźniki zanieczyszczeń specyficznych, jedynie mangan sporadycznie przekraczał dopuszczalne wartości. Wszystkie pozostałe badane wskaźniki w niewielkim procencie prób odbiegały od norm ustanowionych dla wód odpowiadających I klasie czystości.

Klasyfikacja bakteriologiczna.
Badania bakteriologiczne wód powierzchniowych wyrażone mianem Coli typu kałowego stanowiły podstawę oceny sanitarnej rzek. Klasyfikacja bakteriologiczna wykazała, że nadal poza klasą pozostaje 46,9% badanych odcinków, w III klasie znalazło się 44,0%, pozostałe 9,1% utrzymało dotychczasową II klasę czystości wód. Zadowalający stan sanitarny stwierdzono w Czarnej Malenieckiej (II i III klasa) oraz odcinkowo w Czarnej Nidzie, Czarnej Staszowskiej, Kamiennej, Lubrzance, Białej Nidzie i Wschodniej. Poza klasę na całej długości zakwalifikowały się: Kamionka, Koprzywianka i Nidzica
(rysunek 53).

Klasyfikacja hydrobiologiczna.
Wzorem lat ubiegłych w 1999 roku badania hydrobiologiczne rzek obejmowały oznaczenia chlorofilu "a" i indeksu saprobowości. Badania te prowadzono w 17 punktach pomiarowo-kontrolnych monitoringu podstawowego (z częstotliwością 1 x w miesiącu) i 32 ppk monitoringu regionalnego (z częstotliwością 1 x w kwartale). Tylko trzy rzeki: Kamienną, Nidę i Maskalis kontrolowano na całej długości, pozostałe - w punktach ujściowych. Analiz hydrobiologicznych nie włączono do klasyfikacji odcinkowej ze względu na zbyt małą ich ilość. Indeks saprobowości (obliczany w ppk monitoringu podstawowego na podstawie analiz biosestonu, a w ppk monitoringu regionalnego - sestonu i peryfitonu) odpowiadał w większości badanych punktów II klasie czystości, sporadycznie - III klasie. Chlorofil "a" - wskaźnik koncentracji biomasy fitoplanktonu rzek w większości badanych punktów osiągał stężenia mieszczące się w granicach norm I klasy czystości, sporadycznie II, III i non. Ponadnormatywne wartości chlorofilu "a" występowały wiosną i latem w Kamiennej na odcinku od Nietuliska do Woli Pawłowskiej, w Kamionce - ppk Bzin, Małoszówce -ppk Kazimierza Wielka, Nidzie -ppk Nowy Korczyn i we wszystkich badanych punktach Wisły.

Klasyfikacja ogólna.
W klasyfikacji ogólnej rzek, będącej wypadkową oceny fizykochemicznej i bakteriologicznej, o wyniku końcowym może przesądzić nawet jeden z 47 badanych wskaźników zanieczyszczeń, jeśli jego wartość przekroczy wartość dopuszczalną dla klasy wymaganej zgodnie z przeznaczeniem badanej rzeki. W roku 1999 żadna z rzek nie osiągnęła I klasy czystości wód, w II klasie znalazło się tylko 2,1% długości rzek (odcinkowo - Cz. Maleniecka i Lubrzanka). Klasę III stwierdzono w 37,2% badanych odcinków rzek takich jak: Biała Nida (na całej długości), oraz znaczne długości Czarnej Malenieckiej, Bobrzy, Czarnej Nidy, Czarnej Staszowskiej, Lubrzanki, Psarki, Pokrzywianki, Świśliny i Wschodniej. Pozostałe 60,7% stanowiły wody nie odpowiadające normatywom klas I-III (rysunek 54). Poza klasą na całej długości znalazły się wody Nidzicy, Opatówki, Koprzywianki i Kamionki. Warto podkreślić, że klasyfikację ogólną poszczególnych odcinków rzek determinował zaledwie jeden bądź dwa wskaźniki zanieczyszczeń; przeważnie azotyny i miano Coli (tabela 45).