|
3. Monitoring powietrza
3.1. Program badań i podstawy oceny jakości
powietrza
Monitoring zanieczyszczeń powietrza jako system
badań i analiz w zakresie pozwalającym na określenie
jakości powietrza realizowany jest na mocy ustawy
z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu
środowiska (Dz. U. z 1994r. Nr 49, poz.196 z późn.
zm.) oraz ustawy z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji
Ochrony Środowiska (Dz. U. Nr 77, poz.335 z 1991
r. z późn. zm. w tym zm. Nr 106, poz. 668 z 1998
r.). Celem jakiemu podporządkowane są badania
i ocena stopnia zanieczyszczenia powietrza jest
identyfikacja obszarów przekroczeń normatywów
jakości powietrza oraz analiza trendów. Informacje
uzyskiwane w ramach funkcjonowania systemu są
podstawą do identyfikowania zagrożeń i podejmowania
działań zmniejszających stopień zanieczyszczenia
powietrza. Zgromadzone dane wykorzystywane są
również w ustalaniu aktualnego stanu zanieczyszczenia
powietrza dla zakładów istniejących i projektowanych.
System monitoringu powietrza oparty jest na pomiarach
stężeń zanieczyszczeń w powietrzu tzw. imisji,
wykonywanych na stacjach pomiarowych wchodzących
w skład sieci monitoringu: krajowego, regionalnego
i lokalnego. W województwie świętokrzyskim występują
wszystkie wymienione rodzaje sieci pomiarowych.
Należy jednak podkreślić, iż sieci te wzajemnie
się przenikają; sieci funkcjonujące w mniejszej
skali przestrzennej stanowią element sieci funkcjonujących
na wyższym poziomie. Na sieć pomiarową jakości
powietrza w województwie składają się: krajowa
sieć nadzoru ogólnego, sieć regionalna i sieci
lokalne.
Sieć nadzoru ogólnego obejmuje stacje Inspekcji
Sanitarnej funkcjonujące na obszarach miejskich
i w uzdrowiskach, a głównym ich celem jest ocena
narażenia ludności na zanieczyszczenie. Jedna
ze stacji WSSE, zlokalizowana w Kielcach przy
ul. Gałczyńskiego, należy do sieci stacji podstawowych
w Polsce, których zadaniem jest śledzenie tendencji
zmian stężeń wybranych zanieczyszczeń powietrza
w skali kraju. Inspekcja Sanitarna ponadto wykonuje
pomiary opadu pyłu w ponad 120 punktach rozmieszczonych
na terenie całego województwa.
Sieć wojewódzka (regionalna) jest uzupełnieniem
sieci krajowych, a funkcjonowanie jej wynika z
potrzeb wojewódzkiej polityki ochrony środowiska.
W ramach monitoringu regionalnego funkcjonują
m.in. stacje Inspekcji Ochrony Środowiska zlokalizowane
w Kielcach i Chęcinach. Sieć lokalna to głównie
sieci zakładowe dużych zakładów przemysłowych
województwa o znaczącym oddziaływaniu na stan
zanieczyszczenia powietrza, a w tym: Cementowni
"Nowiny" S.A. i ZPW "Trzuskawica" S.A., Cementowni
"Ożarów" S.A., Kopalni i Zakładów Chemicznych
Siarki "Siarkopol" w Grzybowie, Kopalni Siarki
"Grzybów" w Rzędowie. Huta "Ostrowiec" wykonuje
od lipca 1999 r. badania według założeń opracowanego
projektu modyfikacji systemu monitoringu lokalnego
dla rejonu oddziaływania zakładu. Cementownia
"Małogoszcz" S.A. w oparciu o opracowany i uzgodniony
projekt utworzyła pod koniec 1999 r. automatyczną
stację pomiarową realizując założony program pomiarowy.
W województwie świętokrzyskim funkcjonuje także
lokalna miejska stacja pomiarowa stężeń zanieczyszczeń
powietrza obsługiwana przez Urząd Miasta Ostrowca
Świętokrzyskiego (przy ul. Głogowskiego), która
stanowi również element sieci regionalnej. Badania
jakości powietrza w sieci krajowej ustalane są
centralnie, w sieci regionalnej program badawczy
wynika z przyjętych w programie wojewódzkim założeń,
a sieci lokalne (zakładowe) funkcjonują w wyniku
realizacji obowiązków wynikających z decyzji wojewody
lub starosty, wydawanych podmiotom gospodarczym.
W 1999 roku niektóre zakłady zaprzestały moniotorowania
stężeń zanieczyszczeń w rejonie oddziaływania
obiektów przemysłowych na podstawie prawomocnych
decyzji administracyjnych, a należą do nich:
- Elektrownia im. T. Kościuszki w Połańcu (decyzja
Wojewody Tarnobrzeskiego z dnia 12.11.1998 r.);
- Pilkington Sandoglass Sp. z o.o. w Sandomierzu
(decyzja Starosty Sandomierskiego z dnia 10.03.1999
r.)
- Kopalnia Siarki "Grzybów" w Rzędowie (decyzja
Starosty Buskiego z dnia 12.01.2000 r.) realizująca
pomiary wyłącznie do końca 1999 r.
Monitoring lokalny ma dostarczać informacji o
poziomie zanieczyszczenia na terenach sąsiadujących
z zakładem oraz wpływie obiektów na otoczenie.
Warunkiem jednak jest spełnianie kryteriów dotyczących
lokalizacji stanowisk pomiarowych, metod badań
oraz odpowiedniej częstości i liczebności serii
pomiarowych umożliwiających opracowanie wyników.
Pomiary stanu zanieczyszczenia wykonywane są w
większości metodami manualnymi - z wyjątkiem 3
stacji WIOŚ wyposażonych w automatyczne analizatory
zanieczyszczeń.
Stacje automatyczne tworzą sieć połączoną modemami
z centralnym komputerem, który rejestruje mierzone
wartości, zestawia je i statystycznie przetwarza
dane pomiarowe dając na bieżąco możliwość oceny
stanu czystości powietrza na danym terenie. Stacje
w Kielcach przy ul. Zakładowej oraz w Chęcinach
przy ul. Białego Zagłębia rejestrują stężenia
od 1996 r., natomiast stacja zlokalizowana przy
Al. IX Wieków Kielc utworzona została przez Wojewódzki
Inspektorat Ochrony Środowiska w Kielcach pod
koniec 1998 r., a przeznaczeniem jej jest dostarczanie
danych o zanieczyszczeniach komunikacyjnych w
centralnej części Kielc. Program pomiarów stężeń
zanieczyszczeń powietrza w województwie przedstawia
tabela
18.
Stopień zanieczyszczenia powietrza ustalany jest
w odniesieniu do dopuszczalnych stężeń substancji
zanieczyszczających. Są one porównywane z wartościami
stężeń poszczególnych substancji - tzw. stężeń
imisyjnych, uzyskiwanych z pomiarów monitoringowych
lub obliczeń przy użyciu matematycznych modeli
rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń. Od roku
1998 obowiązują w Polsce nowe przepisy w zakresie
dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń powietrza
wprowadzone rozporządzeniem Ministra Ochrony Środowiska,
Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 28 kwietnia
1998r. w sprawie dopuszczalnych wartości stężeń
substancji zanieczyszczających w powietrzu (Dz.U.
Nr 55, poz.355). Ostrzejsze wartości norm niektórych
substancji zanieczyszczających zostały wprowadzone
odrębnie dla parków narodowych, leśnych kompleksów
promocyjnych, obszarów ochrony uzdrowiskowej oraz
obszarów, na których zlokalizowane są pomniki
historii wpisane na "Listę dziedzictwa światowego".
Dopuszczalne wartości stężeń substancji zanieczyszczających
w powietrzu określone wyżej wymienionym rozporządzeniem,
a odnoszące się do rodzajów zanieczyszczeń i obszarów
objętych badaniami na terenie województwa zawiera
tabela 19.
Obowiązujące uregulowania prawne wprowadzają wartości
dopuszczalne dla stężeń 30-minutowych i 24-godzinnych
w postaci percentyli (wartości stężenia 30-min,
której nie przekracza 99,8 % wyników 30-min w
rocznej serii pomiarowej oraz odpowiednio wartości
stężenia 24 godzinnego, której nie przekracza
98 % wyników pomiarów dobowych w serii rocznej).
Interpretując wyniki pomiarów można je więc odnosić
do norm:
stężeń 30-minutowych - D30 (średnich chwilowych),
stężeń 24 godzinnych - D24 (średnich dobowych)
oraz
stężeń średnich rocznych (Da).
Ponadto dla potrzeb statystyki poglądowej posługiwać
się można także nienormowanym stężeniem średniomiesięcznym
- jako wartością średnią z dobowych stężeń pomierzonych
w danym miesiącu (Dm).
|
