CZĘŚĆ I. CHARAKTERYSTYKA WOJEWÓDZTWA

2. Ukształtowanie powierzchni terenu

Dolina tej rzeki (Nidy) charakteryzuje się płaskim dnem podlegającym zalewom. Dno doliny od Brzegów poniżej połączenia Białej i Czarnej Nidy po ujście do Wisły obniża się od około 205 do 173 m, ze średnim spadkiem 0,33 %o. Na obszarze Niecki Nidziańskiej, w widłach Nidy i Białej Nidy znajduje się lekko sfałdowany Płaskowyż Jędrzejowski złożony z szerokich garbów wysokości 270-236 m n.p.m. stanowiących przedłużenie Pasma Przedborsko-Małogoskiego. Zachodnią część Niecki Nidziańskiej zajmuje Płaskowyż Proszowicki, którego wschodnia część znajduje się na terenie województwa. Tworzą go szerokie garby wysokości 270-290 m n.p.m., płaskie lub zaokrąglone, pokryte pokrywą lessową. Garb Pińczowski jest wypiętrzeniem, którego maksymalna wysokość dochodzi do 293 m n.p.m. i stanowi najważniejszą wypukłą formę w krajobrazie Parku Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego. Jego oś przebiega z północnego zachodu na południowy wschód. Niecka Solecka, gdzie występują lekko sfałdowane osady morza mioceńskiego ukształtowanie powierzchni ma zróżnicowane, wysokości względne wahają się w granicach 20 - 50 m, wysokości bezwzględne osiągają od 170 - 250 m n.p.m. Jej krajobraz ożywiają liczne wychodnie skalne, głównie gipsowe, tworzące m.in. ciąg wzniesień o charakterze kuesty. Występują tu zjawiska krasu gipsowego, który szczególnie rozwinął się w okolicach Skorocic, Aleksandrowa, Bogucic, Skotnik Górnych i Wiślicy.

Obszar Niecki Połanieckiej stanowi zapadlisko pomiędzy Garbem Pińczowskim a Pogórzem Szydłowskim. Garb Wodzisławski jest płaską antykliną opoki kredowej, a najwyższą wysokość osiąga w części zachodniej (368 m n.p.m.). Nizina Nadwiślańska jako część Kotliny Sandomierskiej, obejmuje szeroką dolinę Wisły (8 - 12 km), której część zachodnia leży w obrębie województwa świętokrzyskiego. Wisła ma tu kręty bieg i obniża dno koryta do 138 m n.p.m. (spadek 0,3 %o). Dolinę wypełniają czwartorzędowe osady rzeczne, głównie mady dochodzące do kilkunastu metrów miąższości. Pod nimi znajdują się osady morza trzeciorzędowego. Obok tarasu zalewowego dolinę wyróżnia taras piaszczysty i taras pokryty lessem.

Nizina Nadwiślańska przechodzi ku południowi w mezoregion Małopolski Przełom Wisły, gdzie dolina Wisły obniża się do 115 m n.p.m. Rzeźba województwa świętokrzyskiego, lokalnie uległa przekształceniom w wyniku od lat prowadzonej w wielu rejonach odkrywkowej eksploatacji kopalin, głównie skalnych (część centralna i południowa) jak również w wyniku wydobywania siarki (rejon południowo-wschodni województwa). W miejscach pozyskiwanego surowca powstają wyrobiska, hałdy, przekształcaniu ulegają warunki wodne wpływające na zmianę rysów powierzchni ziemi.