2. ODPADY KOMUNALNE

     Zgodnie z definicją zawartą w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach, odpadami komunalnymi są odpady powstające w gospodarstwach domowych, a także odpady nie zawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych.
     Szacuje się, że rocznie w Polsce na składowiska komunalne trafia 97% odpadów komunalnych. Spowodowane to jest brakiem urządzeń do utylizacji i kompostowania wytwarzanych odpadów komunalnych. Niewielki postęp przynosi wprowadzany powoli odzysk surowców wtórnych uzyskiwanych w procesach sortowania, segregacji „u źródła” i selektywnej zbiórki.
     W województwie świętokrzyskim, podobnie jak w Polsce, najczęściej występującym sposobem zagospodarowywania odpadów komunalnych jest deponowanie ich na składowiskach, często nie spełniających wymagań stawianych tego typu obiektom, a tym samym stwarzających potencjalne zagrożenie dla środowiska. W wyniku biochemicznego rozkładu substancji organicznej powstają toksyczne związki, które w niezabezpieczonym składowisku bardzo łatwo wymywane są w głąb gleby i stanowią poważne zagrożenie dla środowiska gruntowo-wodnego. Ponadto powstawanie dużych ilości tych odpadów wymusza przeznaczanie znacznych powierzchni gruntów pod budowę tego typu obiektów.
     Według ewidencji WIOŚ w 2002 roku w województwie świętokrzyskim eksploatowano 38 składowisk odpadów komunalnych, zajmujących łącznie powierzchnię 98,42 ha. Składowiska te najczęściej lokalizowane są na nieużytkach rolnych i leśnych, w różnego rodzaju wyrobiskach piasku, żwiru bądź w wąwozach i jarach.
     Spośród 38 zarządzających składowiskami na terenie województwa 36 zarządzających zostało zobligowanych decyzjami organów ochrony środowiska (Wojewody Świętokrzyskiego lub starostów) do sporządzenia przeglądu ekologicznego wymaganego zgodnie z art. 33 ust. 1 Ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz. 1085 z późn. zm.). Nie zostali objęci tym przeglądem zarządzający składowiskami w Kamionce (składowisko zamknięte w 2002 r.) i w Koprzywnicy. Mimo wydanych decyzji pięć składowisk: „Wiślica” gm. Wiślica, „Bejsce” gm. Bejsce, „Chwalibogowice” gm. Opatowiec, „Wólka Tarłowska” gm. Tarłów i „Samborzec” gm. Samborzec nadal nie posiada opracowanych przeglądów ekologicznych. Jak stanowią przepisy cyt. ustawy, jeżeli z przeglądu ekologicznego istniejącego składowiska wynikać będzie konieczność dostosowania jego funkcjonowania do wymogów przepisów o odpadach, organ ochrony środowiska w terminie do 31.12.2003 roku określi w drodze decyzji sposób dostosowania składowiska do wymogów przepisów o odpadach, a w szczególności określi niezbędne wyposażenie składowiska, konieczne do jego prawidłowego funkcjonowania lub zobowiąże w drodze decyzji, zarządzającego składowiskiem do wystąpienia z wnioskiem o wydanie pozwolenia na budowę lub jego zmianę, którego przedmiotem będzie przebudowa składowiska odpadów, określając jednocześnie termin złożenia tego wniosku. Na terenie województwa jest 5 składowisk odpadów komunalnych, które spełniają wymogi ochrony środowiska zgodnie z ustawą o odpadach, a mianowicie: „Klępie Dolne”, „Potok Mały”, „Borszowice”, „Promnik” i „Końskie”. Pozostałe obiekty muszą zostać zmodernizowane lub z braku możliwości dostosowania do wymagań przepisów zamknięte. Decyzje zobowiązujące zarządzającego składowiskiem odpadów o wystąpienie z wnioskiem o wydanie pozwolenia na budowę lub jego zmianę, którego przedmiotem będzie przebudowa składowiska odpadów wydano już w następujących powiatach: koneckim (dla składowisk: „Stąporków”, „Fałków”, „Wyszyna Machorowska”, „Radoszyce”), ostrowieckim („Janik”), pińczowskim („Łyżwy”), starachowickim („Marcinków”) i włoszczowskim („Kępny Ług”). Ponadto Starostwo Opatowskie zadeklarowało wydanie, do końca 2003 roku, decyzji zobowiązujących zarządzających składowiskami odpadów na terenie powiatu, do dostosowania użytkowanych składowisk do wymogów przepisów o odpadach, a w szczególności do niezbędnego ich doposażenia, koniecznego dla prawidłowego funkcjonowania tych obiektów.
     Obowiązkiem każdego zarządzającego składowiskiem odpadów było uzyskanie, do końca 2002 roku, decyzji zatwierdzającej instrukcję eksploatacji składowiska. Z powyższego obowiązku nie wywiązali się zarządzający następującymi składowiskami: „Wiślica” gm. Wiślica, „Bejsce” gm. Bejsce, „Chwalibogowice” gm. Opatowiec, „Suchowola” gm. Chmielnik, „Wyszyna Machorowska” gm. Ruda Maleniecka, „Fałków” gm. Fałków, „Radoszyce” gm. Radoszyce, „Wólka Tarłowska” gm. Tarłów, „Samborzec” gm. Samborzec, „Koprzywnica” gm. Koprzywnica, „Podlesie” gm. Bogoria, „Kamionka” gm. Radków.
     W roku 2002 na składowiska komunalne przyjęto około 204,8 tys. Mg nie segregowanych odpadów, co dało na koniec roku łączne nagromadzenie około 5276,1 tys. Mg. Nagromadzenie na składowiskach niewiele się zmieniło w porównaniu do poprzedniego roku, ponieważ po wykonanych przeglądach ekologicznych korygowano nagromadzenie odpadów na niektórych składowiskach. Ponadto w porównaniu z rokiem 2001, o około 28,9 tys. Mg mniej odpadów wywieziono na składowiska. Informacje dotyczące składowisk oraz ilości przyjętych i nagromadzonych w 2002 r odpadów przedstawia tabela 68.
     W celu zmniejszenia ilości odpadów kierowanych na składowiska komunalne, a tym samym przedłużenia okresu ich eksploatacji, sukcesywnie wdrażany jest system recyklingu odpadów w poszczególnych gminach. Selekcja odpadów komunalnych „u źródła”, system „pojemnikowy” lub segregacja odpadów zmieszanych umożliwiają lepsze gospodarowanie odpadami. Najczęściej już w miejscu ich powstawania, jak również na składowisku prowadzony jest odzysk szkła, makulatury, plastiku, złomu jako surowców wtórnych. Selektywna zbiórka odpadów prowadzona była w 2002 r. na terenie wielu powiatów, a tylko z terenu gminy Chmielnik, Stąporków, Kielce, Staszów, Jędrzejów, Małogoszcz i kilku innych, skąd udostępnione zostały dane ilościowe, wyselekcjonowano aż 1015 Mg odpadów komunalnych. Duże zainteresowanie selektywną zbiórką odpadów komunalnych i ich wykorzystaniem wykazują również gminy, które nie posiadają własnych składowisk, a poprzez odzysk części surowców pomniejszają sobie koszty związane z wywozem swoich odpadów na obcy teren.
     Dla zmniejszenia ilości już nagromadzonych odpadów w 2002 roku realizowano także odzysk surowców bezpośrednio ze składowisk: „Janik” (246,0 Mg), „Łyżwy” (145,1 Mg), „Kępny Ług” (81,2 Mg), „Końskie” (53,8 Mg), „Marcinków” ( 42,7 Mg), „Borszowice” (23,4 Mg), „Szymanowice Dolne” (17,3 Mg), „Luszyca” (17,0 Mg), „Potok Mały” (12,0 Mg), „Wiślica” (10,0 Mg), „Skrzypiów” (7,1 Mg), „Wola Jastrzębska” (6,0 Mg), „Dobrowoda” (3,8 Mg), „Raczyce” (3,0 Mg), „Stąporków” (1,1 Mg), „Mieronice” (0,5 Mg).
     Rocznie, największe ilości odpadów komunalnych, przyjmowane są na składowiska: „Promnik”, „Janik”, „Piaseczno” i „Marcinków”. W 2002 roku łącznie wywieziono tam 139,3 tys. Mg odpadów, co stanowi ponad 68% odpadów złożonych na wszystkich składowiskach komunalnych w województwie. Od początku składowania, najwięcej nagromadzono tych odpadów na składowiskach: „Piaseczno”, „Łyżwy” i „Janik” (łącznie 68%).
     Gminy, na obszarze których brak jest zorganizowanych miejsc składowania stałych odpadów komunalnych, zawarły umowy na ich odbiór z sąsiednimi gminami posiadającymi własne składowiska, bądź z firmami zajmującymi się odbiorem odpadów.
     Począwszy od roku 2002 zaprzestano eksploatacji trzech składowisk odpadów: „Łopuszno-Górki” w gminie Łopuszno, „Raków” w gminie Raków, „Secemin” w gminie Secemin.
     W roku 2002, zgodnie z deklaracjami użytkowników składowisk, zamknięto składowiska: „Samborzec” gm. Samborzec i „Kamionka” gm. Radków, natomiast w 2003 roku planowane jest wyłączenie z eksploatacji składowisk: „Mieronice” gm. Małogoszcz i „Suchowola” gm. Chmielnik.
     W związku z przepełnieniem i brakiem miejsca do dalszego przyjmowania odpadów na eksploatowanym składowisku „Piaseczno” w gminie Łoniów, wybudowana została nowa kwatera, wyposażona w system odwodnienia powierzchniowego poprzez odprowadzanie odcieków do zbiornika bezodpływowego w celu zabezpieczenia przed ich infiltracją w głąb podłoża, której dno i ściany zabezpieczono warstwą iłu. Nowa część składowiska eksploatowana jest od 2002 roku.
     W projekcie „Planu Gospodarki Odpadami” dla województwa świętokrzyskiego opracowanym przez Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energii Polskiej Akademii Nauk w Krakowie na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego w Kielcach ujęte są między innymi następujące inwestycje o zasięgu wojewódzkim i ponad wojewódzkim poprawiające kompleksową gospodarkę odpadami komunalnymi i przemysłowymi:

• termiczne przekształcanie odpadów (technologia plazmowa i technologia Hydromex), magazynowanie - czasowe gromadzenie odpadów zawierających azbest, budowa składowiska odpadów zawierających azbest oraz recykling odpadów z urządzeń elektronicznych i elektrycznych, pojazdów, maszyn poza drogowych, sprzętu AGD; lokalizacja inwestycji na terenie Kopalni Grzybów w Rzędowie w likwidacji,

• budowa instalacji do spalania odpadów komunalnych zgłoszona przez Miejską Energetykę Cieplną Sp. z o.o. w Ostrowcu Świętokrzyskim,

• budowa zakładu utylizacji odpadów komunalnych w miejscowości Janczyce dla terenu gmin i miast wchodzących w skład Ekologicznego Związku Gmin Dorzecza Koprzywianki,

• budowa Rejonowego Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów oraz selektywna zbiórka odpadów zaproponowana przez Związek Międzygminny „Utylizator” obejmujący powiat skarżyski,

• budowa Zakładu Utylizacji Odpadów (sortownia, kompostownia i spalarnia odpadów komunalnych i poubojowych) zgłoszona przez Związek Międzygminny „Ekologia” w Jędrzejowie,

• modernizacja składowisk: Promnik, Janik, Kępny Ług,

• termiczne przekształcanie paliw alternatywnych i wybranych grup odpadów niebezpiecznych w cementowniach: Nowiny, Małogoszcz i Ożarów.

Ponadto projekt Planu zawiera szereg innych inwestycji o zasięgu powiatowym i gminny.