| |
1.2. Parki Krajobrazowe Gór Świętokrzyskich
i Ponidzia
Na terenie województwa świętokrzyskiego istnieją dwa Zespoły Parków Krajobrazowych, będące od 1 sierpnia 1991 roku pod wspólnym Zarządem Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych w Kielcach. W granicach województwa funkcjonuje również Przedborski Park Krajobrazowy, wchodzący w skład Zespołu Nadpilicznych Parków Krajobrazowych.
Zespół Parków Krajobrazowych Ponidzia ustanowiony w grudniu 1986 roku obejmuje:
- Szaniecki Park Krajobrazowy, o powierzchni 10 358 ha ze strefą ochronną 13 583 ha, na części obszaru gmin: Kije, Chmielnik, Pińczów, Busko Zdrój, Stopnica, Solec Zdrój;
- Nadnidziański Park Krajobrazowy, o powierzchni 22 874 ha ze strefą ochronną 26 113 ha, na części gmin: Kije, Imielno, Pińczów, Michałów, Nowy Korczyn, Opatów, Wiślica, Złota;
- Kozubowski Park Krajobrazowy, o powierzchni 6643 ha ze strefą ochronną 6027 ha, na części obszaru gmin: Czarnocin, Działoszyce, Michałów, Pińczów, Złota.
Powierzchnia Zespołu Parków Krajobrazowych Ponidzia wraz z ich strefami ochronnymi wynosi 85 598 ha, z czego na powierzchnię parków przypada 39 875 ha, a na powierzchnię stref ochronnych 45 723 ha. Strefa ochronna Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego jest jednocześnie w części strefą ochronną sąsiadujących parków.
Centralną dominantę Zespołu Parków Krajobrazowych Ponidzia stanowi dolina rzeki Nidy, która dość silnie meandruje, podmywa brzegi i tworzy malownicze starorzecza. Na prawym brzegu Nidy rozciągają się rozległe obszary lessowe Płaskowyżu Proszowickiego, na którego rzeźbę składają się liczne wąwozy i parowy wyerodowane w kredowym podłożu.
Unikalne krajobrazy tego terenu związane są z powierzchniowym występowaniem pokładów gipsu, stanowią podłoże rzeźby krasowej, z charakterystycznymi jaskiniami, wywierzyskami, ponorami, wertebami, ślepymi dolinkami. Z obecnością pokładów gipsu wiąże się występowanie wód siarczanych.
Przeważającą część doliny rzeki Nidy zajmują zbiorowiska roślinności łąkowej o bogatym
i specyficznym składzie gatunkowym roślin. Najcenniejsze zbiorowiska florystyczne stanowią murawy kserotermiczne porastające niezalesione zbocza wzgórz wapiennych i gipsowych.
Środowisko muraw stepowych sprzyja występowaniu wielu ciepłolubnych owadów. W rozległych szuwarach i zaroślach nadbrzeżnych gnieżdżą się liczne gatunki ptaków, a rzeki zasobne są w wiele gatunków ryb słodkowodnych.
Region charakteryzuje się wieloma cennymi zabytkami kultury materialnej.
Odmienny w charakterze krajobrazu i zasobach przyrodniczych jest ustanowiony w czerwcu 1988 r. Zespół Parków Krajobrazowych Gór Świętokrzyskich, w skład którego wchodzą:
- Suchedniowsko-Oblęgorski Park Krajobrazowy, o powierzchni 21 407 ha, ze strefą ochronną 25 681 ha, na części obszaru gmin: Bliżyn, Strawczyn, Mniów, Miedziana Góra, Zagnańsk, Stąporków, Suchedniów;
- Sieradowicki Park Krajobrazowy, o powierzchni 12 106 ha, ze strefą ochronną 16 236 ha, na części obszaru gmin: Bodzentyn, Pawłów, Wąchock, Suchedniów i miasta Starachowice;
- Cisowsko-Orłowiński Park Krajobrazowy, o powierzchni 20 706 ha, ze strefą 23 748 ha, na części obszaru gmin: Bieliny, Daleszyce, Górno, Łagów, Pierzchnica, Raków;
- Jeleniowski Park Krajobrazowy, o powierzchni 4188 ha, ze strefą ochronną 10 074 ha, na części obszaru gmin: Łagów, Nowa Słupia, Pawłów, Waśniów, Sadowie, Baćkowice.
Nie włączony do zespołu parków, ale będący pod Zarządem Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych:
- Chęcińsko-Kielecki Park Krajobrazowy o powierzchni 20 505 ha ze strefą ochronną o pow. 11 123 ha, położony w granicach administracyjnych gmin: Kielce, Chęciny, Małogoszcz, Piekoszów, Sobków, Sitkówka Nowiny. Park został ustanowiony w 1996 r.
Ogólna powierzchnia Parków Krajobrazowych Gór Świętokrzyskich wraz ze strefami ochronnymi w granicach woj. świętokrzyskiego wynosi 134 146 ha, z czego na powierzchnię Parków przypada 58 407 ha, a na powierzchnię stref ochronnych 75 739 ha.
Zespół Parków Krajobrazowych Gór Świętokrzyskich położony jest na obszarze Wyżyny Kielecko-Sandomierskiej, w północnej Małopolsce. Zajmuje wzniesienia Gór Świętokrzyskich w pasmach: Oblęgorskim, Masłowskim, Klonowskim, Łysogórskim, Jeleniowskim, Cisowskim i Orłowińskim. Strefy ochronne parków wkraczają ponadto na obszary wzgórz: Kołomańskich, Tumlińskich, Suchedniowskich oraz części obniżeń, tzw. doliny Kielecko-Łagowskiej, Bodzentyńskiej, Dębniańskiej, Padołu Strawczyńskiego. Ponadto części stref ochronnych parków: Sieradowickiego i Jeleniowskiego wchodzą częściowo w obręb Wyżyny Opatowskiej.
Parki Krajobrazowe Gór Świętokrzyskich utworzone zostały celem ochrony bogactwa przyrodniczego, kulturowego i historycznego oraz geologicznego regionu świętokrzyskiego, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów źródliskowych licznych cieków wodnych biorących tu początek.
Poprzez strefy ochronne Parki Krajobrazowe Gór Świętokrzyskich łączą się z otuliną Świętokrzyskiego Parku Narodowego, tworząc zwarty przyrodniczo i powiązany przestrzennie system funkcjonalny.
Parki Krajobrazowe Gór Świętokrzyskich (z wyj. Chęcińsko-Kieleckiego) mają zdecydowanie leśny charakter, od 62,8% (Park Cisowsko-Orłowiński) do 90,9% (Park Suchedniowsko-Oblęgorski). Konfiguracja terenu oraz przewaga roślinności drzewiastej sprawiają, że na obszarze parków występują zespoły leśne charakterystyczne dla terenów górskich, pagórkowatych i równinnych. Drzewostany mają przeważnie charakter mieszany, z udziałem jodły, buka i modrzewia polskiego. Lasy charakteryzują się dużym zróżnicowaniem typologicznym siedlisk.
Duże zwarte kompleksy leśne parków krajobrazowych stwarzają dogodne warunki do bytowania różnych gatunków ssaków, w tym także rzadkich i chronionych oraz ostoję dla zwierzyny łownej.
Faunę ptaków reprezentuje około 150 gatunków, w tym większość lęgowych. Fauna płazów
i gadów jest stosunkowo uboga. Najliczniej bytuje fauna bezkręgowców, żyjąca w środowisku lądowym i wodnym.
Obok bogactwa przyrody żywej, ogromną wartością terenów Parków Krajobrazowych Gór Świętokrzyskich jest przyroda nieożywiona, na którą składają się głazy narzutowe oraz naturalne i sztuczne odsłonięcia skał zbudowanych z osadów prawie wszystkich formacji dziejów ziemi, nagromadzonych w ciągu 600 milionów lat (od kambru do czwartorzędu). Należy odnotować, że w przypadku Chęcińsko-Kieleckiego Parku Krajobrazowego środowisko przyrody nieożywionej nie ma równego w kraju. Park obejmuje fragment górotworu Świętokrzyskiego, w którym uwidocznione są wszystkie jego elementy powstałe jako kolejne piętra strukturalne: kaledońskie, waryscyjskie i alpejskie. Litologiczna różnorodność skał występujących na terenie Parku wiąże się też z bogactwem zjawisk geologicznych i procesów morfogenetycznych.
W północno-zachodniej części województwa - na obszarze 9159 ha położona jest część Przedborskiego Parku Krajobrazowego, wchodzącego w skład Zespołu Nadpilicznych Parków Krajobrazowych. Powierzchnia otuliny Parku w granicach woj. świętokrzyskiego wynosi 10 719 ha. Znaczna powierzchniowo część znajduje się w granicach województwa łódzkiego. Park ten cechuje duża lesistość, z zachowanymi fragmentami cennych drzewostanów z udziałem bardzo rzadkich i chronionych gatunków roślin i zwierząt. Flora naczyniowa liczy ponad 600 gatunków. Na skałach węglanowych występują stanowiska roślin wapieniolubnych i kserotermicznych, przy czym szereg gatunków ma tutaj jedyne stanowisko w Polsce środkowej. Nie bez znaczenia są również zabytki kultury materialnej. Najstarsze występują w postaci śladów z okresu kultury janisławickiej oraz kultury łużyckiej epoki brązu. Wszystko to świadczy o wyjątkowych walorach terenu Parku. Ogólna powierzchnia parków krajobrazowych wraz ze strefami ochronnymi w granicach woj. świętokrzyskiego wynosi 270 716 ha, z czego na powierzchnię parków przypada 127 917 ha, a na powierzchnię stref ochronnych 142 799 ha. Pod względem procentowego udziału parków krajobrazowych w ogólnej powierzchni województwa, woj. świętokrzyskie zajmuje 5 miejsce w kraju z liczbą 11,1%.
W uzupełnieniu należy dodać, że dla parków krajobrazowych w czasie ostatnich kilku lat opracowano plany ochrony. W roku 2000 zatwierdzone zostały operaty szczegółowe planów ochrony przyrody nieożywionej na terenie Chęcińsko-Kieleckiego Parku Krajobrazowego oraz dwóch Parków na Ponidziu: Szanieckiego i Nadnidziańskiego, co pozwoli na w pełni racjonalne gospodarowanie na tych terenach (głównie jeśli chodzi o wydobywanie kopalin) w kontekście zachowania ich walorów przyrodniczych. Aktualnie w opracowaniu jest plan ochrony PPK.
|
|
