Do kategorii odpadów komunalnych zalicza się odpady stałe i ciekłe, powstające w gospodarstwach domowych, w obiektach użyteczności publicznej i obsługi ludności, w pomieszczeniach użytkowanych na cele biurowe lub socjalne, nieczystości płynne gromadzone w zbiornikach bezodpływowych, porzucone wraki pojazdów mechanicznych oraz odpady uliczne, z wyjątkiem odpadów niebezpiecznych. Do odpadów komunalnych należą również odpady, które ze względu na swój skład i charakter podobne są do komunalnych. W przeciwieństwie do innych odpadów nie podlegają one reglamentacji - nie jest wymagane zezwolenie na ich wytwarzanie oraz uzgadnianie sposobu ich usuwania i zagospodarowania.
Zadania związane z racjonalnym gospodarowaniem odpadami komunalnymi realizowane są przez gminę zgodnie z zasadami określonymi w przepisach o utrzymaniu czystości i porządku
w gminach i według przyjętych przez rady gmin programów ochrony środowiska.
Najczęściej występującym sposobem zagospodarowywania odpadów komunalnych jest deponowanie ich na wysypiskach, które często nie spełniają wymagań z zakresu ochrony środowiska. Składowane na takich wysypiskach odpady powodują negatywne skutki dla środowiska, w tym głównie wody i gleby. Ponadto powstawanie dużych ilości tych odpadów wymusza przeznaczanie znacznych powierzchni terenów pod budowę wysypisk.
W roku 2000 w województwie świętokrzyskim eksploatowano 46 wysypisk odpadów komunalnych, zajmujących łączną powierzchnię 85,26 ha. Wysypiska te najczęściej lokalizowane są na nieużytkach rolnych i leśnych, w różnego rodzaju wyrobiskach piasku, żwiru bądź w wąwozach
i jarach. Na 46 czynnych wysypisk 29 nie posiada żadnych zabezpieczeń podłoża, a w odniesieniu do 26 brak jest urządzeń do odprowadzenia odcieków. Tylko na 3 wysypiskach warstwę ochronną stanowi geomembrana, na 1 mata bentonitowa, na 5 folia z tworzywa sztucznego, 1 wysypisko izolowane jest asfaltem, a pozostałe 7 posiada naturalną warstwę izolacyjną (gliny, iły). Na 8 obiektach zastosowany został drenaż pod złożem, 1 wysypisko posiada sieć kanalizacyjną ze zbiornikiem bezodpływowym, a 11 obiektów ma rowy opaskowe, kolektory i zbiorniki do odbioru odcieków.
W wyniku biochemicznego rozkładu substancji organicznej powstają toksyczne związki, które w niezabezpieczonym wysypisku bardzo łatwo wymywane są w głąb profila glebowego i stanowią poważne zagrożenie dla wód gruntowych i gleby.
Według danych, uzyskanych od poszczególnych jednostek administracyjnych, na wysypiska komunalne w roku 2000 przyjęto około 344 tys. Mg nie segregowanych odpadów, co dało na koniec roku łączne nagromadzenie około 7925 tys. Mg. W porównaniu z rokiem 1999 masa odpadów skierowana na tego typu obiekty zmniejszyła się o około 98 tys. Mg.
W celu zmniejszenia ilości odpadów kierowanych na wysypiska komunalne, a tym samym przedłużenia okresu ich eksploatacji, sukcesywnie wdrażany jest system recyklingu odpadów. Najczęściej już w miejscu ich powstawania, jak również na wysypisku, prowadzony jest odzysk szkła, makulatury, plastiku, złomu jako surowców wtórnych. Selektywna zbiórka odpadów prowadzona była w 2000 r. na terenie miast: Kielce, Ostrowiec Św. Jędrzejów, Staszów, Połaniec, Włoszczowa i Stąporków (tabela
72).
Selektywną zbiórką odpadów komunalnych i ich wykorzystaniem zainteresowane są również gminy, które nie posiadają własnych składowisk, a poprzez odzysk części surowców pomniejszają sobie koszty związane z wywozem swoich odpadów na obcy teren.
Dla zmniejszenia ilości już nagromadzonych odpadów w 2000 roku realizowano także odzysk surowców bezpośrednio z wysypisk: "Borszowice" (9,3 Mg), "Janik" (197,1 Mg), "Kępny Ług" (4,7 Mg), "Końskie" (82,7 Mg), "Łopuszno Górki" (1,3 Mg), "Łyżwy" (122,0 Mg), "Marcinków" (19,4 Mg), "Potok Mały" (3,9 Mg), "Raczyce" (5,0 Mg), "Skrzypiów" (14,3 Mg), "Luszyca" (1,0 Mg), "Staszów" (2,5 Mg), "Wola Jastrzębska (0,2 Mg), "Szymanowice Dolne" (16,8 Mg), "Piaseczno" (9,9 Mg). Ponadto na wysypiskach "Czaplów" i "Radoszyce" prowadzony był niezorganizowany odzysk surowców wtórnych przez indywidualnych zbieraczy.
Dane dotyczące ilości przyjętych i nagromadzonych w 2000 r. odpadów na wysypiskach komunalnych przedstawia tabela
73.
Rocznie największe ilości odpadów deponowane są na wysypiskach: "Promnik", "Piaseczno", "Łyżwy" i "Janik". W roku 2000 łącznie wywieziono tam 214 387 Mg śmieci, co stanowi ponad 62% ogólnej ilości odpadów złożonych na wysypiskach komunalnych. Największe nagromadzenie odpadów komunalnych ma miejsce w odniesieniu do wysypisk: "Promnik" (stara kwatera), "Piaseczno" i "Łyżwy". Łączna ilość nagromadzonych na tych wysypiskach odpadów stanowi 71% całości nagromadzonej na tego typu obiektach masy odpadowej.
Gminy, na obszarze których brak jest zorganizowanych miejsc składowania stałych odpadów komunalnych, zawarły umowy na ich odbiór z sąsiednimi gminami posiadającymi własne wysypiska śmieci, bądź z firmami zajmującymi się odbiorem odpadów i wywozem ich na wysypiska. Firmy EKOM w Chęcinach i POLTER w Jędrzejowie odpady z gmin: Sobków, Pierzchnica, Imielno, Nagłowice i Oksa przekazały na wysypisko "Janik". Odpady z gminy Nowy Korczyn za pośrednictwem Firmy HYDROSFAT z Solca Zdroju wywiezione zostały na wysypisko w Raczycach, a z gminy Smyków MPO z Kielc wywiozło do Promnika. Gmina Zawichost umowę taką podpisała
z odbiorcą spoza naszego województwa i wywozi odpady do Annopola, położonego w woj. lubelskim, gmina Moskorzew do Częstochowy w woj. śląskim, a gmina Gowarczów do Opoczna i innych ościennych gmin. Natomiast na składowiska "Sielec Biskupi", "Piaseczno" i "Staszów", znajdujące się na naszym terenie, przyjmowane są odpady z gmin: Słaboszów, Nowa Dęba, Tarnobrzeg, Baranów Sandomierski, które znajdują się poza granicami województwa świętokrzyskiego.
Na rys.45 zaznaczono (szrafurą) gminy, na terenie których eksploatowane były w 2000 r. wysypiska oraz obsługiwane przez nie rejony.
Tymczasowe składowisko odpadów komunalnych zlokalizowane w wyrobisku po piasku
w miejscowości Jarosławice, eksploatowane przez gminę Tuczępy, zgodnie z zawartym z właścicielem tego terenu, Kopalnią Siarki "Grzybów" w Rzędowie porozumieniem, w październiku 2000 roku zostało zamknięte, a administrator przystąpił do jego rekultywacji. Funkcjonujące w podobnych warunkach wysypisko w Czaplowie, użytkowane przez gminę Bieliny, będzie zamknięte na początku 2001 roku. Na terenie gminy Radków, w miejscowości Bałków, powierzchnię 0,41 ha zajmował tymczasowy punkt gromadzenia odpadów z terenu sołectwa. W roku 2000 zgromadzonych tam 19 Mg odpadów wywieziono na legalne wysypisko śmieci "Kępny Ług" we Włoszczowie, a zdegradowany teren poddano rekultywacji. W związku z przepełnieniem i brakiem miejsca do dalszego przyjmowania odpadów na eksploatowanym wysypisku "Piaseczno" w gminie Łoniów, wybudowana została nowa kwatera składowiska, której dno i ściany zabezpieczono warstwą iłu i wyposażono w system odwodnienia powierzchniowego poprzez odprowadzanie odcieków do zbiornika bezodpływowego, w celu zabezpieczenia przed infiltracją odcieków w głąb podłoża. Eksploatacja nowej kwatery ma nastąpić w styczniu 2001 roku. W przygotowaniu jest projekt techniczny rekultywacji starej kwatery wysypiska, uwzględniający system rowów odwadniających wody opadowe.
