CZĘŚĆ III. ZASOBY ORAZ STAN CZYSTOŚCI WÓD

5. Monitoring zbiorników zaporowych
  
5.2. Jakość wód zbiorników zaporowych

    Do tej pory nie ma obowiązującej odrębnej metody klasyfikacji wód zbiorników zaporowych. Uzyskane wyniki badań odniesiono do wartości normatywnych wskaźników zanieczyszczeń śródlądowych wód powierzchniowych, zawartych w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 5 listopada 1991r. (Dz. U. nr 116, poz. 503). 
     Zbiorniki małej retencji objęte badaniami, wykorzystywane są przede wszystkim do celów przeciwpowodziowych, rekreacyjnych i wędkarskich, w związku z tym czystość wody nie powinna przekraczać normatywów II klasy. 
     W roku 2000 najczystszym spośród badanych zbiorników była Lubianka, której wody uzyskały II klasę czystości w obydwu seriach badań: wiosennej i jesiennej. Wody zbiorników Borków i Sielpia zakwalifikowano do III klasy czystości. Jakość wód pozostałych zbiorników nie odpowiadała normom żadnej z klas czystości, głównie ze względu na: azotyny, odczyn, zawiesinę, BZT5, fosfor ogólny i miano Coli. 
     Ocenę jakości wód zbiorników zaporowych badanych w latach 1999 i 2000 przedstawiono w tabeli 56. 

     Borków. Zbiornik o funkcji rekreacyjnej zbudowany został na 36,8 km rzeki Czarnej Nidy, nazywanej w początkowym odcinku - do ujścia Lubrzanki - Belnianką. Pojemność jego wynosi 685 tys. m3, powierzchnia - 35,7 ha. 
     W obydwu seriach badań jakość wód zbiornika odpowiadała III klasie czystości, o czym zadecydowały tylko dwa wskaźniki: azotyny i miano Coli. Stężenia pozostałych wskaźników osiągały normy klas I-II. 
     Zasilająca zbiornik rzeka Belnianka prowadziła w 2000 roku wody III klasy czystości ze względu na azotyny i miano Coli. 
     Powyżej zbiornika w zlewni Belnianki znajdują się punktowe źródła zanieczyszczeń: Oczyszczalnie Komunalne w Daleszycach i w Bielinach. 
     W pobliżu zbiornika zlokalizowane są, działające głównie w sezonie letnim, ośrodki wypoczynkowe:
 - Ośrodek "Uroczysko" należący do FSS Polmo-SHL,
 - Ośrodek Wypoczynkowy Telekomunikacji Polskiej S.A.,
 - Ośrodek Jazdy Konnej "Amazonka". 
     Dodatkowym źródłem zanieczyszczeń wód zbiornika mogą więc być spływy powierzchniowe ze zlewni bezpośredniej. 

     Brody. Zbiornik o pojemności 7,5 mln m3 i powierzchni 261 ha zlokalizowany został na 76,8 km rzeki Kamiennej jako wielofunkcyjny. Wykorzystywany jest do celów: rekreacyjnych, przeciwpowodziowych i energetycznych. 
     Wiosną jakość wód zbiornika nie odpowiadała normom ze względu na: odczyn, azotyny, fosforany, fosfor ogólny i miano Coli. 
     W serii jesiennej stan czystości wód pod względem fizyko-chemicznym nie uległ zmianie. Ponadnormatywne stężenia stwierdzono w przypadku zawiesiny, fosforanów, fosforu ogólnego. Stan sanitarny wyraźnie poprawił się do II klasy czystości. 
     Najwięcej zanieczyszczeń dopływa wraz z rzeką Kamienną, która w 2000 roku powyżej zbiornika prowadziła wody nie odpowiadające normom (ze względu na: azotyny, fosfor ogólny i miano Coli). Na stan czystości wód zbiornika mogą wpływać również spływy obszarowe z pobliskich pól, lasów, terenów zabudowanych. 

      Cedzyna. Zbiornik zlokalizowany na 12,4 km rzeki Lubrzanki, w pobliżu aglomeracji kieleckiej, ma pojemność 1,55 mln m3, powierzchnię 64 ha i pełni funkcję rekreacyjną. 
     Latem 2000 roku zakończono prace remontowe jazu i napełniono ponownie zbiornik. W związku z tym badania wykonano tylko raz - jesienią. 
     Jakość jego wód została zdeklasowana do non z powodu ponadnormatywnych stężeń tylko jednego wskaźnika - zawiesiny na odpływie. Pozostałe wskaźniki fizyko-chemiczne i miano Coli osiągały klasy I-II. 
     Zbiornik zasila rzeka Lubrzanka, prowadząca w 2000 roku wody III klasy czystości, o czym zadecydowało miano Coli. 
Powyżej zbiornika Lubrzanka jest odbiornikiem ścieków z:
 - Oczyszczalni Komunalnej w Leszczynach,
 - Ośrodka Wczasowego "Ameliówka" w Mąchocicach. 

     Chańcza. Zbiornik o docelowej pojemności 24,5 mln m3 i powierzchni 290 ha zlokalizowany na 34,5 km rzeki Czarnej Staszowskiej, budowany był głównie dla potrzeb Kopalni i Zakładów Chemicznych "Siarkopol" w Grzybowie. Obecnie, z uwagi na ograniczenie produkcji wykorzystanie zbiornika do celów przemysłowych jest niewielkie, pełni on funkcję rekreacyjną i przeciwpowodziową. 
     W badaniach wiosennych stężenia parametrów fizyko-chemicznych nie wykraczały poza normy klas I-II, a o III klasie jakości wody zadecydowało miano Coli na odpływie. 
     Jesienią jakość wód pod względem fizyko-chemicznym pogorszyła się znacznie - do non, o czym zadecydowały wysokie stężenia BZT5, ChZT-Mn, zawiesiny i fosforu ogólnego na prawym brzegu zbiornika. Wyniki bakteriologiczne nie przekraczały norm II klasy. 
     Zbiornik zasila rzeka Czarna Staszowska (III klasa - ChZT-Mn i miano Coli), i uchodząca do niej tuż przed zbiornikiem Łagowica (non - miano Coli). 
     Zbiornik otoczony jest w większości lasami. Na niewielkich odcinkach sąsiaduje z terenami wiejskimi i ośrodkami wypoczynkowymi, które mogą przyczyniać się do pogorszenia stanu czystości wód zbiornika. 
     Punktowymi źródłami zanieczyszczeń w zlewni zbiornika są Oczyszczalnie Ścieków w: Łagowie i Rakowie, odprowadzające ścieki do rzeki Łagowicy. 

     Kielce. Zbiornik o pojemności 167 tys. m3 i powierzchni 10,5 ha usytuowany jest w obrębie miasta na 7,65 km rzeki Silnicy pełniąc funkcję rekreacyjną dla Kielc. 
     Wiosną o pozaklasowej jakości wód zadecydowały azotyny. Miano Coli odpowiadało normom I i II klasy czystości. 
     Jesienią również azotyny zdeklasowały wody do non. Miano Coli odpowiadało normom klas II-III. 
     Na jakość wód zbiornika wpływa rzeka Silnica, która jest odbiornikiem ścieków z:
 - Kopalni Kwarcytu i Dolomitu w Wiśniówce,
 - Instytutu Pojazdów i Maszyn Roboczych w Dąbrowie,
 - Podczyszczalni Wód Deszczowych przy ul. Witosa w Kielcach. 

      Lubianka. Zbiornik o pojemności 896 tys. m3 i powierzchni 30 ha wybudowany został na 4,1 km rzeki Lubianki z przeznaczeniem do celów rekreacyjnych. 
     Zbiornik należy do najczystszych spośród badanych w województwie. 
     W roku 2000, w obydwu seriach badań, jakość jego wód odpowiadała II klasie, a stężenia większości badanych wskaźników osiągały I klasę czystości. 
     Akwen zasilany jest wodami rzeki Lubianki, która przepływa przez duże, zwarte kompleksy leśne, stąd w jej zlewni brak źródeł zanieczyszczeń. 

     Pińczów. Zbiornik o pojemności 160 tys. m3 i powierzchni 11,35 ha, zlokalizowany w starorzeczu Nidy w Pińczowie, pełni funkcję rekreacyjną. 
     Jakość wód tego zbiornika w wiosennej serii badań nie odpowiadała normom ze względu na azotyny. Wartości miana Coli nie przekraczały norm klas I-II. 
     Jesienią jakość wód zbiornika również była pozaklasowa. Zadecydowały o tym azotyny i miano Coli. 
     Na stan czystości zbiornika wpływa rzeka Nida, o jakości wód nie odpowiadającej normom (azotyny, fosfor ogólny, fosforany, miano Coli). Ponadto zanieczyszczenia spływają obszarowo z przyległych łąk, pól, ośrodka sportów wodnych. Spływom sprzyja ukształtowanie terenu. Zbiornik leży w dolinie Nidy u podnóża położonego na północny wschód pasma gór (Garb Pińczowski). 

     Rejów. Zbiornik o pojemności 1,2 mln m3 i powierzchni 30 ha zaprojektowany został jako wielofunkcyjny. 
     W obydwu seriach badań jakość wód zbiornika została zakwalifikowana do non ze względu na tylko jeden parametr fizyko-chemiczny - odczyn. Normom III klasy odpowiadały stężenia azotynów i zawiesiny. 
     Bakteriologicznie wiosną miano Coli odpowiadało klasom I-III, a jesienią stan czystości poprawił się do I klasy czystości. 
     Zbiornik zasila rzeka Kamionka, która w 2000 roku prowadziła wody nie odpowiadające normom (miano Coli). Rzeka powyżej zbiornika odbiera ścieki z Oczyszczalni Komunalnej w Suchedniowie. 
     Poza tym zanieczyszczenia spływają do zbiornika obszarowo z otaczających terenów leśnych, pól, ośrodków rekreacyjnych. 

      Sielpia. Zbiornik o pojemności 620 tys. m3 i powierzchni 60 ha zlokalizowany jest na 49,2 km rzeki Czarnej Malenieckiej z przeznaczeniem do celów rekreacyjnych. 
     W 2000 roku zbiornik badano ze zwiększoną częstotliwością tj. 1 raz w miesiącu (od kwietnia do października) i zwiększoną ilością oznaczeń (taką, jak dla rzek, monitoringu regionalnego). 
     W okresie od kwietnia do lipca jakość wód zakwalifikowano do II klasy czystości. Należy podkreślić, że większość z badanych wskaźników charakteryzowała się stężeniami I klasy czystości, a tylko nieliczne z nich (1 lub 2) odpowiadały normom II klasy. 
     W sierpniu jakość wody pogorszyła się do III klasy czystości, o czym zadecydowały 2 wskaźniki: ChZT-Mn i miano Coli. 
     Jesienią (wrzesień, październik) jakość wód zbiornika uległa znaczącej poprawie do I klasy czystości. 
     Stan czystości zbiornika kształtuje rzeka Czarna Maleniecka, która w 2000 roku prowadziła wody III klasy czystości ze względu na miano Coli. Wpadająca do niej tuż przed zbiornikiem Czarna Taraska, jest odbiornikiem ścieków z Oczyszczalni Ścieków "Lemna" w Mniowie. 
     Do zbiornika w Sielpi spływają powierzchniowo ścieki deszczowe z usytuowanych wokół licznych obiektów wypoczynkowych i terenów leśnych. 

     Suchedniów. Zbiornik o pojemności 300 tys. m3 i powierzchni 21,4 ha znajduje się w m. Suchedniów na rzece Kamionce. 
     Wiosną jakość wód zbiornika została zdeklasowana do non ze względu na tylko 1 wskaźnik - azotyny. Miano Coli mieściło się w zakresie norm klas I-II. 
     Jesienią stan czystości wód zbiornika fizyko-chemicznie znacznie się poprawił do II klasy. Bakteriologicznie - utrzymał normy II klasy. 
     Na jakość wód zbiornika wpływa przede wszystkim zasilająca go rzeka Kamionka (non - miano Coli) oraz spływające wraz z opadami zanieczyszczenia z terenu miasta Suchedniowa. 

     Wojciechów. Zbiornik o pojemności 141 tys. m3 i powierzchni 10,9 ha zlokalizowany został na 5,1 km rzeki Pierzchnianki w celach rekreacyjnych. 
     W wyniku wiosennej serii badań stwierdzono III klasę czystości wód pod względem bakteriologicznym. Fizyko-chemiczne wskaźniki osiągały normy klas I-II. 
     Jesienią jakość wód zbiornika znacznie pogorszyła się do non pod względem fizyko-chemicznym (fosfor ogólny). Bakteriologicznie nadal utrzymywała się III klasa czystości. 
     Zbiornik zasila rzeka Pierzchnianka, do której poprzez ciek bez nazwy odprowadzane są ścieki z Oczyszczalni Komunalnej BIOWAC w Pierzchnicy.