CZĘŚĆ IX. ZINTEGROWANY MONITORING ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO


Opis systemu pomiarowego

Stacja Bazowa Św. Krzyż zajmuje powierzchnię 4000 m2 w wierzchowinowej leśnej części zlewni w prostokątnym obszarze, w oddziale 115d, h na północnym stoku masywu Łysogór Świętokrzyskiego Parku Narodowego na wysokościach od 506 do 522 m n.p.m.(rys.97).

W centralnej jej części na wysokości 513,5 m n.p.m. znajduje się 30 metrowa stalowa wieża z czujnikami meteorologicznymi i czerpniami powietrza do pomiaru imisji, na poziomach 30, 15 i 2 metrów nad powierzchnią gleby. Precyzyjna aparatura pomiarowa i rejestratory umieszczone są w kontenerze u podnóża wieży.
Występujące w tym wydzielonym obszarze charakterystyczne zróżnicowanie składu gatunkowego i stanu zdrowotności drzewostanów było podstawą zaprojektowania dwóch porównawczych poletek monitoringowych: A - z drzewostanem bukowo - grabowo- jodłowym i B - z drzewostanem bukowym na glebach rdzawych brunatnych opadowo - glejowych.

Realizowany w 1999 r. program badawczy Stacji obejmował:
- ciągłe pomiary meteorologiczne z automatyczną rejestracją danych, których celem były obserwacje zjawisk i procesów zachodzących w atmosferze i na tej podstawie dokonywanie oceny ilościowej stanu wszystkich elementów biosfery,
- ciągłe pomiary zanieczyszczeń powietrza (SO2, NO2, NO, CO, O3, pył zawieszony) rejestrowane automatycznie. Opad suchy mierzy się pośrednio przez stwierdzenie stężeń gazowych i stałych składników w jednostce objętościowej powietrza atmosferycznego bezpośrednio nad koronami drzew i w hylosferze. Ich celem jest badanie strumieni zanieczyszczeń docierających z powietrza do roślinnych i glebowych komponentów środowiska. Podstawę prezentowanych danych stanowią 30-to minutowe średnie pomiarów ciągłych przeliczone na wyniki średniodobowe. Z rocznej serii pomiarów wyeliminowano dane obarczone błędem,
- pomiary ilościowe i jakościowe (pH, przewodności elektrolitycznej, natlenienia, mętności, temperatury, zasolenia oraz składu chemicznego na zawartość Ca2+, Mg2+, K+, Na+, NH4N, NO3N, SO4S, PO4P, AL3+, Mn2+, Zn2+, Pb2+, Fe3+, Cl-) opadów atmosferycznych prowadzone zarówno na otwartej przestrzeni - wody opadu bezpośredniego na wysokości 30 m i 15 m nad powierzchnią, jak i pod okapem koron drzew - wody opadu pośredniego spływającego po pniach drzew (5 buków i 5 jodeł), wody przenikające przez zwartą koronę drzewostanu bukowo - jodłowego i bukowego do rynien o powierzchni 10 m2 ,
- pomiary ilościowe i jakościowe (pH, przewodności elektrolitycznej, natlenienia, mętności, temperatury, zasolenia oraz składu chemicznego na zawartość Ca2+, Mg2+, K+, Na+, NH4N, NO3N, SO4S, PO4P, AL3+, Mn2+, Zn2+, Pb2+, Fe3+, Cl-) wód gruntowych,
- pomiary ilościowe i jakościowe (pH, przewodności elektrolitycznej, natlenienia, mętności, temperatury, zasolenia oraz składu chemicznego na zawartośćCa2+, Mg2+, K+, Na+, NH4N, NO3N, SO4S, PO4P, Pog., AL3+, Mn2+, Zn2+, Pb2+, Fe3+, Cl-) wód powierzchniowych.

Monitoring wód gruntowych i powierzchniowych był realizowany na północnym stoku głównego masywu Łysogór na obszarze zlewni badawczej (rys. 96) w źródłach Z1 i Z2 zlokalizowanych w wierzchowinowej części zlewni pod gołoborzami powyżej Stacji, w źródle Z3 znajdującym się u podnóża stoku. Na tej samej wysokości badano również dwa strumienie bez nazwy (C 4, C 5). Zlewnię zamyka punkt pomiarowy C 6. Badania właściwości fizyko-chemicznych wód opadowych, gruntowych i powierzchniowych przeprowadzano bezpośrednio w terenie 1 raz w tygodniu, natomiast właściwości chemiczne badano w laboratorium Instytutu Geografii WSP w Kielcach 1 raz w miesiącu (próba miesięczna).