CZĘŚĆ VII. ZASOBY I FORMY OCHRONY PRZYRODY

 2.2. Parki Krajobrazowe Gór Świętokrzyskich i Ponidzia

 Na terenie województwa świętokrzyskiego istnieją dwa Zespoły Parków Krajobrazowych będące od 1 sierpnia 1991 roku pod wspólnym Zarządem Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych w Kielcach. W granicach województwa ustanowiono również Przedborski Park Krajobrazowy, wchodzący w skład Zespołu Nadpilicznych Parków Krajobrazowych. Zespół Parków Krajobrazowych Ponidzia ustanowiony w grudniu 1986 roku obejmuje:
ˇ Szaniecki Park Krajobrazowy o powierzchni 10 358 ha ze strefą ochronną 13 583 ha, na części obszaru gmin: Kije, Chmielnik, Pińczów, Busko-Zdrój, Stopnica, Solec Zdrój;
ˇ Nadnidziański Park Krajobrazowy o powierzchni 22.874 ha ze strefą ochronną 26 113 ha, na części obszaru gmin: Kije, Imielno, Pińczów, Michałów, Nowy Korczyn, Opatów, Wiślica, Złota;
ˇ Kozubowski Park Krajobrazowy o powierzchni 6 643 ha ze strefą ochronną 6 027 ha, na części obszaru gmin: Czarnocin, Działoszyce, Michałów, Pińczów, Złota.

Powierzchnia Zespołu Parków Krajobrazowych Ponidzia wraz z ich strefami ochronnymi wynosi 85 598 ha, z czego na powierzchnię parków przypada 39 875 ha, a na powierzchnię strefy ochronnej 45 723 ha. Strefa ochronna Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego jest jednocześnie w części strefą ochronną sąsiadujących parków.
Centralną dominantę Zespołu Parków Krajobrazowych Ponidzia stanowi dolina rzeki Nidy, która dość silnie w dolinie meandruje, podmywa brzegi i tworzy malownicze starorzecza. Na prawym brzegu Nidy rozciągają się rozległe obszary lessowe Płaskowyżu Proszowickiego, na którego rzeźbę składają się liczne wąwozy i parowy wyerodowane w kredowym podłożu.
Unikalne krajobrazy tego terenu związane są z powierzchniowym występowaniem pokładów gipsu. Stanowią one podłoże rzeźby krasowej, z charakterystycznymi jaskiniami, wywierzyskami, ponorami, wertepami, ślepymi dolinkami. Z obecnością pokładów gipsu wiąże się występowanie wód siarczanowych.
Przeważającą część doliny rzeki Nidy zajmują zbiorowiska roślinności łąkowej o bogatym i specyficznym składzie gatunkowym roślin. Najcenniejsze zbiorowiska florystyczne stanowi roślinność porastająca sąsiadujące z doliną, niezalesione zbocza wzgórz wapiennych i gipsowych, tworzącą murawy kserotermiczne.
Środowisko muraw stepowych sprzyja występowaniu wielu ciepłolubnych owadów. W rozległych szuwarach i zaroślach nadbrzeżnych gnieżdżą się liczne gatunki ptaków, a rzeki zasobne są w wiele gatunków ryb słodkowodnych.
Region charakteryzuje się również wieloma cennymi zabytkami kultury materialnej.

Odmienny w charakterze krajobrazu i zasobach przyrodniczych jest ustanowiony w czerwcu 1988 r. Zespół Parków Krajobrazowych Gór Świętokrzyskich, w skład którego wchodzą:
ˇ Suchedniowsko-Oblęgorski Park Krajobrazowy o powierzchni 21 407 ha, ze strefą ochronną 25 681 ha, na części obszaru gmin: Bliżyn, Strawczyn, Mniów, Miedziana Góra, Zagnańsk, Stąporków, Suchedniów;
ˇ Sieradowicki Park Krajobrazowy o powierzchni 12 106 ha, ze strefą ochronną 16 236 ha, na części obszaru gmin: Bodzentyn, Pawłów, Wąchock, Suchedniów i miasta Starachowice;
ˇ Cisowsko-Orłowiński Park Krajobrazowy o powierzchni 20 706 ha, ze strefą 23 748 ha, na części obszaru gmin: Bieliny, Daleszyce, Górno, Łagów, Pierzchnica, Raków;
ˇ Jeleniowski Park Krajobrazowy o powierzchni 4 188 ha, ze strefą ochronną 10 074 ha, na części obszaru gmin: Łagów, Nowa Słupia, Pawłów, Waśniów, Sadowie, Baćkowice;
ˇ Chęcińsko Kielecki Park Krajobrazowy o powierzchni 20 505 ha z strefą ochronną o pow. 11 123 ha, położony w granicach administracyjnych miasta, miasta i gminy oraz gmin: Kielce, Chęciny, Małogoszcz, Piekoszów, Sobków, Sitkówka Nowiny. (Park został ustanowiony w 1996 r.)

Ogólna powierzchnia Parków Krajobrazowych Gór Świętokrzyskich łącznie ze strefami ochronnymi w granicach województwa świętokrzyskiego wynosi 165 774 ha, z czego na powierzchnię Parków przypada 78 912 ha, a na powierzchnię stref ochronnych 86 862 ha. Zespół Parków Krajobrazowych Gór Świętokrzyskich położony jest na obszarze Wyżyny Kielecko-Sandomierskiej, w północnej Małopolsce. Zajmuje wzniesienia Gór Świętokrzyskich w pasmach: Oblęgorskim, Masłowskim, Klonowskim, Łysogórskim, Jeleniowskim, Cisowskim i Orłowińskim. Strefy ochronne parków wkraczają ponadto na obszary wzgórz: Kołomańskich, Tumlińskich, Suchedniowskich oraz części obniżeń tzw. doliny Kielecko-Łagowskiej, Bodzentyńskiej, Dębniańskiej, Padołu Strawczyńskiego. Ponadto części stref ochronnych parków: Sieradowickiego i Jeleniowskiego wchodzą częściowo w obręb Wyżyny Opatowskiej.
Parki Krajobrazowe Gór Świętokrzyskich utworzone zostały celem ochrony bogactwa przyrodniczego, kulturowego i historycznego oraz geologicznego regionu świętokrzyskiego ze szczególnym uwzględnieniem obszarów źródliskowych, licznych cieków wodnych biorących tu początek. Poprzez strefy ochronne Parki Krajobrazowe Gór Świętokrzyskich łączą się z otuliną Świętokrzyskiego Parku Narodowego tworząc zwarty przyrodniczo i powiązany przestrzennie system funkcjonalny.