CZĘŚĆ III. ZASOBY ORAZ STAN CZYSTOŚCI WÓD

1. Zasoby wodne województwa i ich wykorzystanie

1.2. Wody podziemne
Przestrzenne rozmieszczenie zasobów wód podziemnych uzależnione jest od budowy geologicznej, tj. wykształcenia litologicznego i tektoniki warstw skalnych, zjawisk krasowych w skałach węglanowych, morfologii terenu, gęstości sieci rzecznej oraz wielkości opadów atmosferycznych. Duża zmienność tych czynników na obszarze województwa świętokrzyskiego sprawia, że również są tu bardzo duże różnice w zasobności i możliwościach wykorzystania wód podziemnych. Utwory starszego paleozoiku występujące na znacznych obszarach w obrębie trzonu paleozoicznego Gór Świętokrzyskich (kambru, ordowiku, syluru, dewonu dolnego i karbonu) wykształcone w postaci osadów piaskowcowo-ilasto-mułowcowych są praktycznie bezwodne. Podobnie bezwodne są ilasto-mułowcowe utwory triasu górnego w obrębie północnego obrzeżenia mezozoicznego Gór Świętokrzyskich.
Najtrudniejsze warunki hydrogeologiczne występują na obszarze Zapadliska Przedkarpackiego w obrębie południowo - wschodniej części województwa, gdzie na znacznych obszarach występują praktycznie bezwodne ilaste utwory trzeciorzędowe - iły krakowieckie, a wody podziemne z warstw gipsowych, jak też z podścielających gipsy utworów kredy i jury są silnie zmineralizowane, zawierają duże ilości siarczanów i chlorków, a czasem siarkowodór i nie nadają się do picia. Stąd też w tej części województwa występuje duży deficyt wody pitnej.
Zbiorniki wód podziemnych o znaczeniu użytkowym występują w skałach paleozoicznych (dewonu środkowego i górnego oraz permu), mezozoicznych (triasu dolnego i środkowego, jury i kredy) oraz kenozoicznych (trzeciorzędu i czwartorzędu). Mimo znacznych obszarów bezwodnych zasoby wód podziemnych na terenie województwa świętokrzyskiego są dość duże i charakteryzują się wysoką jakością. Zdecydowana większość wód nadaje się bezpośrednio lub po prostym uzdatnieniu do wykorzystania do picia i na potrzeby gospodarcze. Pod względem składu chemicznego są to wody wodorowęglanowo-wapniowe i wodorowęglanowo-magnezowe.

Zasoby eksploatacyjne województwa świętokrzyskiego szacuje się na około 79 585 m3/h. Stan udokumentowanych zasobów eksploatacyjnych w granicach województwa kieleckiego na dzień 1 stycznia 1999 r. wynosił 60 132 m3/h, a na dzień 1 stycznia 2000 r. 60 246m3/h. Przyrost zasobów w granicach województwa świętokrzyskiego w 1999 roku wynosił tylko 114,0 m3/h, podczas gdy w 1998 roku w granicach województwa kieleckiego wynosił 385 m3/h. Niewielki przyrost zasobów w 1999 roku związany jest z koniecznością uwzględnienia zasobów likwidowanych nieczynnych ujęć, między innymi ujęcia dla wodociągu komunalnego Sandomierza w Koćmierzowie o zasobach eksploatacyjnych 281,0 m3/h. Wody podziemne zasilane są przez opady atmosferyczne bezpośrednio na licznych wychodniach utworów wodonośnych lub pośrednio przez pokrywę przepuszczalnych lub półprzepuszczalnych osadów czwartorzędowych (piaski, żwiry, lessy, gliny pochodzenia lodowcowego i rzecznego).

Wody podziemne są podstawowym źródłem zaopatrzenia ludności i przemysłu w wodę. Uwzględniając zarówno zasięg występowania, zasobność utworów wodonośnych i jakość wód podziemnych, jak też istniejące zagrożenia i podatność wód na zanieczyszczenia wyznaczono Główne Zbiorniki Wód Podziemnych (GZWP) na terenie Polski. W granicach województwa świętokrzyskiego znajduje się w całości lub w części 16 głównych zbiorników wód podziemnych wymagających szczególnej ochrony. Łączna ich powierzchnia wynosi
4 510 km2, a ich zasoby dyspozycyjne szacuje się na 30 195 m3/h (A. Kleczkowski red.1990 r.). Charakterystykę GZWP przedstawiono w tabeli 38. Inne użytkowe poziomy wodonośne na terenie województwa rozciągają się na powierzchni 3 222 km2. Pozostały obszar województwa o powierzchni 3 940 km2, w tym głównie południowo - wschodnia część, jest praktycznie bezwodna, a występujące tu lokalne zbiorniki czwartorzędowe posiadają niewielkie zasoby wody.
Wody mineralne
Na obszarze Niecki Nidziańskiej w rejonie Buska-Zdroju i Solca-Zdroju występują wody mineralne o właściwościach leczniczych. Są to wody siarkowodorowe, siarczanowe i chlorkowe zawierające podwyższone zawartości H2S i SO42-. Występowanie tych wód związane jest z formacją trzeciorzędowych mioceńskich gipsów.
Powierzchnia:
- GZWP ................................................ 4 510 km2
- użytkowe poziomy wodonośne ........... 3 222 km2
- tereny niewodonośne ...................... ... 3 940 km2
Pobór wody podziemnej dla potrzeb gospodarki komunalnej wynoszący ok. 60 mln m3 określony w oparciu o oświadczenia do opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska w roku 1998 przedstawiono w tabeli 39 oraz graficznie na rys. 46. Za 1999 r. brak jest pełnych danych do określenia wielkości poboru wody na podstawie oświadczeń do opłat. Pobór wody podziemnej i powierzchniowej określony w raporcie za 1998 r. obejmował ich ilości wyliczone w decyzjach administracyjnych o wymierzeniu opłat tylko z kilku miesięcy. Obecne wartości dotyczą całego 1998 roku.