CZĘŚĆ II. STAN CZYSTOŚCI POWIETRZA

1. Główne źródła emisji zanieczyszczeń do powietrza

Obecność tlenków węgla, azotu i siarki w atmosferze jest przyczyną "kwaśnych deszczów", które są wynikiem samoczyszczania atmosfery. W troposferze zachodzą reakcje tworzące kwasy: węglowy, azotowy i siarkowy, które to kwasy przenikają do chmur. Cząsteczki wody rozpuszczają się w kroplach skondensowanych kwasów, w wyniku czego powstają rozcieńczone kwasy, a gdy krople osiągną rozmiary krytyczne spadają w postaci "kwaśnego deszczu".
Skutkiem tego zjawiska jest obniżanie pH wód i gleb. Powoduje to między innymi: zagrożenie dla życia biologicznego wód, uszkodzenia lasów, korozję konstrukcji oraz budynków, w tym zabytków. Nadmiar ilości azotu, pochodzącego głównie z NO2 i docierającego z powietrza do zbiorników wodnych, prowadzi także do "eutrofizacji" tych ekosystemów (polegającej na nadmiernym rozwoju niektórych organizmów). Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego w województwie świętokrzyskim zależne jest głównie od stopnia koncentracji źródeł i wielkości emisji na danym obszarze, od warunków przewietrzania, oraz w mniejszym stopniu od wpływu źródeł transgranicznych
. W strukturze gospodarki regionu dominują: energetyka, przemysł wydobywczo-przetwórczy surowców skalnych i związany z nim przemysł cementowo-wapienniczy oraz materiałów budowlanych, przemysł metalurgiczny, maszynowy, rolno-spożywczy, a spośród pozostałych branż także przemysł chemiczny (tabela 11, rys.15).

Do największych źródeł emisji w województwie (emitujących ponad 200 ton pyłu lub co najmniej 1000 ton gazów rocznie nie licząc CO2) należą następujące zakłady:
Elektrownia im. T. Kościuszki S.A. w Połańcu,
Elektrociepłownia Kielce S.A.,
Miejska Energetyka Cieplna Sp. z o.o. w Ostrowcu Świętokrzyskim,
Zakłady Metalowe "Mesko" S.A. w Skarżysku Kamiennej,
Huta "Ostrowiec" S.A. w Ostrowcu Świętokrzyskim,
Kopalnie i Zakłady Chemiczne Siarki "Siarkopol" w Grzybowie,
Zakłady Przemysłu Wapienniczego "Trzuskawica" S.A. w Sitkówce,
Lhoist Bukowa Sp. z o.o. w Bukowej,
a także: cementownie: w Małogoszczy, Nowinach i Ożarowie.

Z wymienionych zakładów, według bazy danych WIOŚ (gromadzącej informacje z 85 większych jednostek), pochodzi 65% emitowanych pyłów i 90% emitowanego dwutlenku siarki. Dwa z nich znajdują się na liście krajowej" "80" (Elektrownia w Połańcu i Cementownia w Nowinach) oraz pięć na liście wojewódzkiej zakładów szczególnie uciążliwych dla środowiska (Elektrociepłownia w Kielcach, Huta w Ostrowcu, Lhoist w Bukowej, Cementownia w Małogoszczy i Cementownia w Ożarowie).

Jednym z istotniejszych źródeł zanieczyszczenia powietrza w naszym regionie, jest również komunikacja. Szczególnie w ostatnich latach rozwój motoryzacji odegrał dużą rolę w kształtowaniu środowiska w miastach i w rejonach tras komunikacyjnych o dużym natężeniu ruchu. Dynamiczny wzrost liczby pojazdów towarzyszący zachodzącym przemianom społeczno-gospodarczym, szczególnie widoczny na przykładzie większych aglomeracji powoduje zwiększoną emisję zanieczyszczeń (głównie tlenku węgla, tlenków azotu, węglowodorów, związków ołowiu i sadzy).
W porównaniu do 1993 roku w województwie czterokrotnie zwiększyła się liczba samochodów osobowych i prawie trzykrotnie ilość zarejestrowanych samochodów ciężarowych. W celu kontroli pojazdów drogowych w zakresie emisji zanieczyszczeń prowadzono w województwie, wzorem lat ubiegłych, pomiary czystości spalin w warunkach drogowych. Kontrole prowadzone przez funkcjonariuszy Policji Drogowej mają na celu zwrócenie uwagi użytkownikom dróg na fakt, że istotnym elementem stanu technicznego pojazdów jest odpowiednia czystość spalin.
Celem tych kontroli jest także eliminowanie z ruchu pojazdów z wysokimi przekroczeniami obowiązujących norm. Tylko w 1999 r. policjanci ruchu drogowego w Kielcach zatrzymali za to wykroczenie 33 dowody rejestracyjne, ukarali mandatem karnym 24 kierujących oraz skierowali 6 wniosków do kolegium o ukaranie użytkowników niesprawnych pojazdów.