Edyta Marcinkowska, Aleksandra Półtorak - Wiśniewska

     Polityka ochrony środowiska jest jednym z najszybciej rozwijających się obszarów współpracy krajów należących do Unii Europejskiej i ma na celu wspieranie zrównoważonego rozwoju oraz ochronę środowiska naturalnego dla obecnych i przyszłych pokoleń. Działania takie są wspierane przez Unię w Krajach członkowskich poprzez system funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności. Pomoc kierowana jest do regionów, które bez wsparcia finansowego nie są w stanie osiągnąć średniego poziomu rozwoju gospodarczego w UE, a poziom Produktu Krajowego Brutto (PKB) na jednego mieszkańca w tych regionach jest niższy niż 75% średniego PKB na mieszkańca w UE. Wszystkie województwa Polski spełniają to kryterium i kwalifikują się do wsparcia z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności.
     Funkcjonują cztery fundusze strukturalne:
ˇ Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (ERDF),
ˇ Europejski Fundusz Społeczny (EFS),
ˇ Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (EAGGF),
ˇ Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa (FIFG),
które realizowane są w ramach Programów Operacyjnych jakimi są:
ˇ Sektorowy Program Operacyjny (SPO) Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw,
ˇ Sektorowy Program Operacyjny (SPO) Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich,
ˇ Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa,
ˇ Sektorowy Program Operacyjny (SPO) Transport,
ˇ Sektorowy Program Operacyjny (SPO) Rozwój zasobów ludzkich,
ˇ ZPORR - Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego,
ˇ Program operacyjny pomoc techniczna.
     SPO Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw adresowany jest do dużych, małych
i średnich przedsiębiorstw oraz mikroprzedsiębiorstw. Przedsiębiorcy w ramach tego Programu mogą ubiegać się o dofinansowanie inwestycji w zakresie ochrony środowiska z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Efektem tych działań ma być m. in. zwiększenie liczby przedsiębiorstw spełniających wymogi ochrony środowiska Unii Europejskiej. Inicjatywy w zakresie:
ˇ inwestycji koniecznych do uzyskania pozwolenia zintegrowanego,
ˇ gospodarki wodno-ściekowej,
ˇ ochrony powietrza,
ˇ gospodarki odpadami przemysłowymi i niebezpiecznymi,
mogą być realizowane w ramach działania "Wsparcie dla przedsięwzięć w zakresie dostosowania przedsiębiorstw do wymogów ochrony środowiska". Dofinansowane mogą być również studia i ekspertyzy konieczne do opracowania dokumentacji projektowej. Wysokość wsparcia powyższych zadań będzie wynosić max do 65% całkowitego kwalifikującego się kosztu inwestycji w przypadku małych i średnich przedsiębiorstw oraz do 50% dla dużych przedsiębiorstw. Wnioski składane są bezpośrednio do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
     SOP Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego i rozwój obszarów wiejskich korzysta z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (EAGGF). Oprócz standardowych działań związanych z poprawą efektywności ekonomicznej rolnictwa finansowane są inwestycje: służące ochronie środowiska, poprawie dobrostanu zwierząt i podniesienia standardów higienicznych produkcji rolniczej. Jednak największą liczbę zadań związanych z poprawą jakości środowiska naturalnego można zrealizować w ramach Działania 2.3 "Rozwój i ulepszanie infrastruktury technicznej związanej z rolnictwem". W ramach tego działania można finansować:
ˇ budowę lub modernizację urządzeń zaopatrzenia w wodę;
ˇ budowę lub modernizację urządzeń do odprowadzania i oczyszczania ścieków;
ˇ budowę lub modernizację urządzeń zaopatrzenia w energię, w tym źródeł skojarzonych i odnawialnych.
     Poziom dofinansowania powyższych projektów wynosi 50% całkowitego kwalifikującego się kosztu. Wnioski o pomoc kierowane są do regionalnych oddziałów Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR).
     Sektorowe Programy Operacyjne zarządzane są przez poszczególne ministerstwa np. SPO - Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw - Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, natomiast SPO - Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego i rozwój obszarów wiejskich - Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
     Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR) w znacznej części jest finansowany z ERDF. Instytucją zarządzająca jest Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej. Instytucją pośredniczącą są Urzędy Marszałkowskie i Wojewódzkie.
     Zasadniczo ZPORR w zakresie ochrony środowiska ma na celu ograniczenie ilości zanieczyszczeń przedostających się do powierza, wód i gleb, poprawę stanu bezpieczeństwa przeciwpowodziowego, zwiększenie wykorzystania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, a także poprawę zarządzania środowiskiem. W/w cele będą osiągane w ramach priorytetów 1 - "Rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmacnianiu konkurencyjności regionów" oraz priorytetu 3 - "Rozwój lokalny".
     Priorytet 1, a konkretnie jego działanie 1.2 - "Infrastruktura ochrony środowiska" będzie odnosił się do dużych projektów o wartości 1 000 000÷10 000 000 EURO. Dodatkowo obejmuje on swoim zasięgiem projekty z zakresu zarządzania środowiskiem o minimalnej wartości 500 000 EURO. W ramach działania 1.2 będą realizowane następujące główne typy projektów:
ˇ zaopatrzenie w wodę, pobór wody i oczyszczanie ścieków,
ˇ gospodarka odpadami,
ˇ poprawa jakości powietrza,
ˇ zapobieganie powodziom,
ˇ wsparcie zarządzania ochroną środowiska,
ˇ wykorzystanie odnawialnych źródeł energii.
     W ramach ww projektów możliwe jest dofinansowanie z ERDF na poziomie:
ˇ do 75% kwalifikujących się wydatków publicznych,
ˇ do 50% kwalifikujących się wydatków publicznych w przypadku projektów generujących znaczących zysk netto.
      Dla projektów o wartości mniejszych od 1 000 000 EURO spełniających kryterium demograficzne (obszary wiejskie i miejscowości do 20 000 mieszkańców) oraz wynikających z planów rozwoju lokalnego przewidziano również finansowanie z ERDF w ramach działania 3.1 - "Obszary wiejskie". W ramach tego działania realizowane będą następujące zadania:
ˇ budowa lub modernizacja urządzeń do odprowadzania i oczyszczania ścieków,
ˇ budowa lub modernizacja urządzeń zaopatrzenia w wodę i poboru wody,
ˇ wykorzystanie odnawialnych źródeł energii,
ˇ poprawa jakości powietrza,
ˇ gospodarka odpadami,
ˇ przeciwdziałanie powodziom,
ˇ kompleksowe uzbrojenie terenu pod inwestycje.
      Ogólnie dofinansowanie dla wnioskodawcy projektu może wynieść:
ˇ 75% kwalifikujących się wydatków publicznych,
ˇ 50% kwalifikujących się wydatków publicznych w przypadku projektów generujących znaczących zysk netto,
ˇ 10% MGPiPS.
     Podobnego typu działania będą rozpatrywane również w ramach Działania 3.2 - obszary podlegające restrukturyzacji, jednak zasadniczym elementem kwalifikacji wniosków dla tego działania będzie wartość projektu (poniżej 1 000 000 EURO) oraz przynależność danego terenu do obszarów podlegających restrukturyzacji. Obszar naszego województwa z wyłączeniem powiatu buskiego i kazimierskiego zaliczony jest do obszarów podlegających restrukturyzacji.
     Oprócz w/w typów projektów pozytywnie wpływające na środowisko zadania mogą pojawić się w ramach innych priorytetów i działań. Przykładem takich zadań jest np.: budowa, rozbudowa i/lub remont infrastruktury drogowej przyczyniającej się do ochrony środowiska (np.: urządzenia odwadniające w tym kanalizacja deszczowa, zbiorniki retencyjne, przepusty, sączki, zbiorniki odparowujące, separatory dla wód opadowych) w ramach Priorytetu 1, Działanie 1.1, Podziałanie 1.1.1, czy zadania związane z pracami porządkowymi, z oczyszczaniem terenów, powstawaniem zielonych stref w ramach projektów wykonywanych dla Priorytetu 3, Działanie 3.3 - Zdegradowane obszary miejskie, poprzemysłowe i powojskowe.
     Beneficjentami pomocy w ramach Priorytetu 1 działania 1.2 mogą być:
1. jednostki samorządu terytorialnego: gminy, powiaty, województwa oraz działające w ich imieniu jednostki organizacyjne,
2. związki, porozumienia i stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego,
3. podmioty wykonujące usługi publiczne na zlecenie jednostek samorządu terytorialnego, w których większość udziałów lub akcji posiada samorząd gminny, powiatowy lub wojewódzki,
4. podmioty wybrane w drodze Ustawy Prawo Zamówień Publicznych - zharmonizowanej z prawem Wspólnot Europejskich - wykonujące usługi publiczne na podstawie obowiązującej umowy zawartej z jednostką samorządu terytorialnego na świadczenie usług z zakresu ochrony środowiska,
5. jednostki administracji rządowej w województwach,
6. inne instytucje publiczne.
     Beneficjent końcowy, w odpowiedzi na ogłoszony konkurs przez właściwy Urząd Marszałkowski, składa wypełniony wniosek o przyznanie dofinansowania ze środków ERDF w ramach ZPORR, w jednostce ds. wyboru projektów. W jednostce tej wniosek jest poddawany ocenie formalnej, następnie ocenie merytorycznej i technicznej przez Panel Ekspertów. Na podstawie oceny Panelu Ekspertów powstaje lista rankingowa projektów, która zostaje przekazana pod obrady Regionalnego Komitetu Sterującego (RKS). Na podstawie rekomendacji RKS Zarząd Województwa dokonuje wyboru projektów do dofinansowania. Umowę z beneficjenten końcowym o przyznanie dofinansowania podpisuje Wojewoda.
     Oprócz ww funduszy strukturalnych na działania ochrony środowiska można uzyskać wsparcie z Funduszu Spójności (FS). Nie należy on do funduszy strukturalnych, ale jest instrumentem polityki strukturalnej Unii Europejskiej. Jest to fundusz czasowy dla słabiej rozwiniętych krajów UE, w których poziom Produktu Krajowego Brutto (PKB) na jednego mieszkańca jest niższy niż 90% średniego UE. Podstawowym celem FS jest zminimalizowanie różnic pomiędzy krajami, aż do osiągnięcia gospodarczej i społecznej spójności wszystkich krajów - członków Wspólnoty Europejskiej.
     W ramach dostępnych środków realizuje się duże projekty, których wartość przekracza 10.000.000 EURO. Dodatkowo zasięg takiego projektu musi mieć charakter ogólnokrajowy lub transregionalny, powinien oddziaływać na znaczącą liczbę ludności, być efektywny ekonomicznie.
     Głównymi priorytetami realizowanymi przy wsparciu z Funduszu Spójności w ochronie środowiska są:
ˇ poprawa jakości wód powierzchniowych,
ˇ polepszenie jakości i dystrybucji wody przeznaczonej do spożycia,
ˇ poprawa jakości powietrza,
ˇ racjonalizacja gospodarki odpadami,
ˇ ochrona powierzchni ziemi,
ˇ zapewnienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego.
     Pomoc przeznaczona jest dla samorządów terytorialnych, związków gmin i przedsiębiorstw komunalnych. Zgodnie z obowiązującymi w zakresie polityki strukturalnej zasadami współfinansowania, pomoc z Funduszu Spójności na określony projekt będzie wynosić maksymalnie do 85% kosztów kwalifikowanych. Pozostałe co najmniej 15% musi zostać zapewnione przez beneficjenta. W projektach, które generują dochód, wskaźnik pomocy z Funduszu będzie niższy niż 80-85% wartości (kosztów kwalifikowanych) i ustalany indywidualnie dla każdego projektu przez Komisję Europejską, z uwzględnieniem szacowanego dochodu netto.
     W celu uzyskania wsparcia z FS beneficjent zgłasza się do Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, gdzie następuje wstępna ocena projektu. Po przejściu etapu w WFOŚiGW wniosek kierowany jest do NFOŚiGW, gdzie przechodzi kolejne sito kwalifikacyjne, trafiając ostatecznie do Ministerstwa Środowiska. Po uzyskaniu rekomendacji w MŚ ponownie trafia do NFOŚiGW w celu przygotowania aplikacji do FS. Następnie, poprzez MŚ oraz MGPiPS, trafia do Komisji Europejskiej w celu podjęcia ostatecznej decyzji.
     Dofinansowanie ze środków pomocowych sięga w granicach 75-85% kosztów kwalifikowanych, dlatego też niezbędne jest zabezpieczenie środków własnych, które mogą pochodzić m. in. z Narodowego i Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Ponadto istnieje możliwość uzupełnienia wkładu własnego preferencyjnymi kredytami uzyskanymi z Funduszu Rozwoju Inwestycji Komunalnych (FRIK) i Funduszu Poręczeń Unijnych (FPU). O ile Fundusz Rozwoju Inwestycji Komunalnych będzie dostępny tylko dla samorządów, o tyle z Funduszu Poręczeń Unijnych mogą korzystać także przedsiębiorcy, organizacje pozarządowe, spółki komunalne. Zasady funkcjonowania FRIK zostały określone w ustawie z dnia 12 grudnia 2003r. o Funduszu Rozwoju Inwestycji Komunalnych (Dz. U. Nr 223, poz. 2218), która obowiązuje od 1 stycznia 2004 roku. Kredyt z FRIK udzielany jest na wniosek inwestora, składany na formularzu według wzoru ustalonego przez Bank Gospodarstwa Krajowego. Do wniosku dołącza się m.in. opis planowanej inwestycji, określający zwłaszcza jej przedmiot, ostatecznych beneficjentów projektu, cel i oczekiwane efekty, szacunkową wartość inwestycji oraz wyciąg z ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, opinie banków prowadzących rachunki. Kredyt może być wypłacony jednorazowo lub w ratach.
     Więcej informacji można uzyskać na stronie internetowej: www.zporr.gov.pl oraz www.cios.gov.pl

Structural Funds and Cohesion Fund - recapitulation

     In Poland has appeared significant improvement of environment condition in recent decade. A lot of financial undertakings are realized inter alia PHARE. At present, as a member of European Union, we can count on further improvement and increased financial mechanisms, having favourably effect of the environment. A large chance are Structural Funds and Cohesion Fund, which will be realized by the operational programms.

  << poprzednia strona <<                  spis treści               >> następna strona >>