| |
3. Przemysł
W strukturze gospodarki województwa znaczącą pozycję zajmuje
przemysł, który ukształtowany został w ścisłym powiązaniu z występującymi tu
dużymi zasobami surowców mineralnych oraz wielowiekowymi tradycjami związanymi
z wytwarzaniem i obróbką metali. Zasoby różnorodnych kopalin stanowiły i
nadal stanowią zaplecze do rozwoju przemysłu wydobywczego oraz produkcji
materiałów budowlanych. Na bazie rud żelaza powstał i rozwijał się od
najdawniejszych czasów przemysł metalurgiczny i elektromaszynowy. Występujące
na znacznym obszarze korzystne warunki przyrodnicze sprzyjają ponadto
funkcjonowaniu przetwórstwa rolno-spożywczego.
Wartość produkcji sprzedanej przemysłu za 2000 rok, z dużych
i średnich jednostek, w bieżących cenach bazowych, wynosiła 10 527,6 mln
zł, natomiast w poprzednim roku wartość ta kształtowała się na poziomie 9325,9
mln zł. Mimo, że wartość sprzedaży, jak ocenia Urząd Statystyczny, na
przestrzeni roku charakteryzowała się malejącą tendencją wzrostową, to jednak
była ona wyższa niż w roku 1999, a świadczy o tym wskaźnik dynamiki wynoszący
109,5 (obliczony w odniesieniu do roku poprzedniego na podstawie danych
w stałych cenach bazowych – średnie ceny bieżące z 1995 r.).
Produkcję sprzedaną przemysłu w 2000 r. na podstawie danych
GUS, pochodzących z dużych i średnich jednostek, zestawioną według działów
Polskiej Klasyfikacji Działalności przedstawiono w tabeli
3.
Potencjał wytwórczy województwa, głównie w sektorze
prywatnym, był znacznie większy niż w roku poprzednim. Liczba podmiotów
gospodarczych ogółem w 2000 r. wzrosła o prawie 8%
w stosunku do roku poprzedniego. Zmniejszyła się liczba
przedsiębiorstw państwowych i spółdzielczych, a wzrosła liczba spółek
prawa handlowego, w tym z udziałem kapitału zagranicznego.
Z ogólnej liczby 16 607 zarejestrowanych na dzień
31.12.2000 r. w rejestrze KRUPGN-REGON podmiotów gospodarczych 13
244 należało do sektora prywatnego, co stanowi 79,7% (dot. osób
prawnych oraz samodzielnych jednostek organizacyjnych nie mających osobowości
prawnej – bez osób fizycznych). W roku 1999 udział prywatnego sektora w ilości podmiotów
gospodarczych ogółem wynosił 79,1%, a nawet 96,5% w odniesieniu tylko do
przetwórstwa przemysłowego.
W niektórych asortymentach produkcji województwo
świętokrzyskie zajmuje jedno z czołowych miejsc w kraju. Zaliczyć tu można
między innymi wydobycie kopalin oraz produkcję materiałów budowlanych. Duża i
urozmaicona baza surowców skalnych wynika ze zróżnicowanej budowy geologicznej
regionu oraz przypowierzchniowego zalegania tych surowców. Korzystne warunki
geologiczno-górnicze złóż surowców skalnych sprzyjają więc rozwojowi przemysłu
wydobywczego, obejmującego górnictwo odkrywkowe oraz zakłady przeróbcze.
Eksploatowane są przede wszystkim wapienie, dolomity,
margle, gipsy, piaskowce (w tym kwarcytowe), piaski, gliny, iły. Oprócz
tych kopalin wydobywana jest również siarka i wody mineralne, a w
niewielkim stopniu także ropa naftowa. Pozostałe kopaliny na terenie
województwa, jak fosforyty, ziemia krzemionkowa, kalcyt, baryt, krzemienie,
torfy, iły bentonitowe i ochrowe oraz piaski formierskie i szklarskie nie są
obecnie eksploatowane.
Ogółem udokumentowanych jest 349 złóż kopalin o łącznych
zasobach 8,89 mld ton, z tego eksploatowanych jest 80 złóż, dla których w
1999 r. łączne wydobycie wynosiło 21,64 mln ton.
Podobnie jak w latach ubiegłych dominujące znaczenie w
przemyśle wydobywczym mają surowce węglanowe (wapienie, dolomity, margle),
których udokumentowane zasoby w 108 złożach stanowią prawie 82% wszystkich
udokumentowanych zasobów w województwie. Są one eksploatowane w 27 złożach,
przede wszystkim na potrzeby przemysłu wapienniczego, cementowego oraz na
kruszywo drogowe i budowlane, a także dla przemysłu hutniczego
i cukrowniczego. Wydobycie surowców węglanowych w 1999 r. wynosiło 18,1
mln ton, co stanowiło prawie 84% wydobycia wszystkich kopalin i było ono o
ponad 4% wyższe w stosunku do 1998 r.
Duże znaczenie w przemyśle wydobywczym ma także eksploatacja
gipsów, siarki i ogniotrwałych piaskowców kwarcytowych. Wydobycie
gipsów w 1999 r. wzrosło o 18,1% w porównaniu
z 1998 r. i wyniosło 1002 tys. ton. Wydobycie piaskowców
kwarcytowych i siarki od dwu lat wykazuje tendencję spadkową, przy czym
wydobycie siarki w 1999 r. w porównaniu z 1998 r. było o 4% niższe, a
piaskowców aż o 27%. Wydobycie piasków, glin i iłów systematycznie rośnie,
zaspokajając w pełni potrzeby regionu.
Pomimo dużej skali ograniczeń sozologicznych w regionie
świętokrzyskim, powodujących kształtowanie się udziału zasobów warunkowych w
złożach udokumentowanych powyżej średniej krajowej (Kozioł, 2000), wielkość
wydobycia kopalin sprawia, że województwo świętokrzyskie jest jednym z głównych
okręgów górnictwa odkrywkowego w Polsce. W roku 1999 łączne wydobycie kopalin w
województwie wynosiło 21,64 mln ton, co stanowi 12,1% wydobycia wszystkich
surowców skalnych i siarki w Polsce. Z terenu województwa pochodziło też
największe krajowe wydobycie gipsu (80,9%), surowców do przemysłu wapienniczego
(57%), cementowego (29%), a także kwarcytów ogniotrwałych (89%). Dane te
zestawiono w tabeli
4.
Szczególnie duża koncentracja wydobycia i przerobu surowców
skalnych ma miejsce na terenach położonych na południowy zachód od Kielc, w tym
wapieni dla przemysłu cementowego (Małogoszcz, Nowiny) i wapienniczego (Bukowa,
Miedzianka, Trzuskawica). Na północnym wschodzie znaczącym rejonem przemysłu
cementowego jest również Ożarów. Wydobycie gipsów ma miejsce na Ponidziu,
siarka natomiast wydobywana jest w rejonie południowo-wschodnim województwa
(Osiek).
Działalność przemysłowa mająca także znaczenie dla rozwoju
województwa skupiona jest głównie w powiatach północnej i centralnej części
regionu. Obszar związany z metalurgią rozciąga się od Końskich poprzez
Stąporków, Skarżysko-Kamienną, Starachowice do Ostrowca Świętokrzyskiego. Pod
względem produkcji stali surowej, a także wyrobów walcowanych województwo zajmuje
3 miejsce w Polsce. Udział województwa w produkcji krajowej stali surowej
w roku 1999 wynosił 7,8%, wyrobów walcowanych 10,0%, a odlewów żeliwnych –
4,8%.
Istotną pozycję w produkcji przemysłowej regionu zajmuje
przemysł maszynowy, reprezentowany przez kilka dużych zakładów zlokalizowanych
między innymi w Kielcach (NSK Iskra, Pol-mo-SHL, Chemar). Przetwórstwo przemysłowe w Kielcach to
także między innymi produkcja wyrobów papierowych (Zakłady David S. Smith
Packaging). Stolica województwa jest również siedzibą kilku dużych, liczących
się na krajowym rynku przedsiębiorstw prywatnych, w których dominującą jest
działalność budowlana.
Ważną rolę odgrywa przemysł spożywczy. W roku 2000 13,9%
produkcji sprzedanej województwa wypracowały zakłady przemysłu spożywczego (nie
uwzględniając jednostek małych, poniżej 10 osób zatrudnionych).
W regionie świętokrzyskim znajduje się jedna z największych
w kraju, oparta na węglu kamiennym, konwencjonalna elektrownia blokowa w
Połańcu, która ma znaczący udział w zabezpieczeniu potrzeb energetycznych
kraju. Województwo, według danych za 1999 r., dostarcza 5% energii
elektrycznej w skali kraju, zajmując w tym zakresie 8 miejsce wśród
województw.
Sandomierz, z długoletnią tradycją produkcji szkła float
wytwarzanego przez zakłady Pilkington Sandoglass, ma znaczący udział w pokryciu
zapotrzebowania krajowego na ten produkt.
W Ćmielowie (koło Ostrowca Św.) znajduje się najsłynniejsza
w Polsce, i jedna z najstarszych
w Europie, fabryka porcelany.
|
|
