3. Charakterystyka zbiorników wód
podziemnych w województwie kieleckim.

Teren województwa jest bardzo zróżnicowany pod względem warunków hydrogeologicznych. Obok licznych użytkowanych zbiorników wód podziemnych występują tereny niewodonośne (rys. 1). Zbiorniki wodonośne są zbudowane ze skał różnego wieku z tym, że podstawowe znaczenie dla zaopatrzenia ludności i przemysłu w wodę posiadają zbiorniki przedczwartorzędowe. Zbiorniki czwartorzędowe są na ogół mało zasobne w wodę i są one bardzo narażone na zanieczyszczenie. Na większą skalę woda jest z nich ujmowana tylko w dolinach rzek Kamiennej i Nidy (Ginalska - Prokop W. 1990). Zbiorniki przedczwartorzędowe można natomiast podzielić na dwie kategorie. Pierwszą z nich stanowią główne zbiorniki wód podziemnych wydzielone na „Mapie głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony” (A.S. Kleczkowski 1990) i są to największe zbiorniki w regionie. Drugą natomiast pozostałe zbiorniki uznane tylko jako użytkowe. Podstawowym kryterium tego podziału była zasobność, wodonośność i jakość wody poszczególnych zbiorników oraz ich znaczenie dla zaopatrzenia ludności w wodę. GZWP charakteryzują się wydajnością potencjalną typowego otworu studziennego powyżej 70 m3/h, możliwością budowy dużych ujęć o wydajności powyżej 10 000 m3/dobę, przewodnością hydrauliczną warstw wodonośnych powyżej 10 m/h i posiadają wodę dobrej jakości. W szczególnych przypadkach, tj. na terenach deficytowych w wodę przyjęte były kryteria nieco niższe. Inne zbiorniki nie spełniające powyższych kryteriów, lecz zapewniające uzyskanie z jednego typowego otworu studziennego wody w ilości powyżej 5 m3/h o module zasobności regionalnej wyższym od 5 m3/dobę x km2 i miąższości warstw wodonośnych powyżej 5 m, mieszczą się w kategorii zbiorników użytkowych (UZWP). Nazywane są one też użytkowymi poziomami wodonośnymi (UPWP).
W granicach województwa kieleckiego znajduje się 11 GZWP z tym, że niektóre z nich rozprzestrzeniają się także na terenach sąsiednich województw (rys. 1). Są to:
GZWP nr 405
Niecka radomska (część w granicach woj. o pow. 53 km2 posiada zasoby dyspozycyjne około 560 m3/h); górnokredowy - Cr2; szczelinowy (margle, opoki, gezy).
GZWP nr 420
Wierzbica - Ostrowiec (część w granicach woj. o pow. 202 km2 posiada zasoby dyspozycyjne około 1 770 m3/h); górnojurajski - J3; szczelinowo-krasowy (wapienie, margle).
GZWP nr 411
Końskie (część w granicach woj. o pow. 76 km2 posiada zasoby dyspozycyjne około 655 m3/h); dolnojurajski - J1; szczelinowo-porowy (piaskowce, mułowce).
GZWP nr 415
rz. górna Kamienna (pow. 281 km2, zasoby dyspozycyjne około 1 790 m3/h); dolno- i środkowotriasowy T1,2 ; szczelinowo - porowy i szczelinowo-krasowy (piaskowce, mułowce, wapienie, margle).
GZWP nr 419
Bodzentyn (pow. 52 km2, zasoby dyspozycyjne około 500 m3/h); środkowo- i górnodewoński - D2,3; szczelinowo-krasowy (wapienie, dolomity).
GZWP nr 414
Zagnańsk (pow. 337 km2, zasoby dyspozycyjne około 2 000 m3/h); dolno- i środkowotriasowy; szczelinowo-porowy (piaskowce, mułowce).
GZWP nr 417
Kielce (pow. 133 km2, zasoby dyspozycyjne 1 800 m3/h); środkowo- i górnodewoński - D2,3; szczelinowo-krasowy (wapienie, dolomity).
GZWP nr 418
Gałęzice - Bolechowice - Borków (pow. 169 km2, zasoby dyspozycyjne około 1 500 m3/h); środkowodewoński - D2; szczelinowo-krasowy (wapienie, dolomity).
GZWP nr 416
Małogoszcz (pow. 242 km2, zasoby dyspozycyjne około 1 700 m3/h); górnojurajski - J3; szczelinowo-krasowy (wapienie, margle).
GZWP nr 408
Niecka miechowska NW (część w granicach woj. o pow. 336 km2 posiada zasoby dyspozycyjne około 1 750 m3/h); górnokredowy - Cr2 ; szczelinowy (margle, wapienie, opoki).
GZWP nr 409
Niecka miechowska SE (część w granicach woj. o pow. 2 240 km2 posiada zasoby dyspozycyjne około 11 790 m3/h); górno-kredowy - Cr2; szczelinowy (margle, wapienie, opoki).
Rys. 1. Szkic rozmieszczenia punktów sieci krajowego i regionalnego monitoringu
zwykłych wód podziemnych w województwie kieleckim - stan w 1995 r.
Łączna powierzchnia wszystkich GZWP w województwie wynosi 4 121 km2 (44,7 %), a suma ich zasobów dyspozycyjnych około 26 tys. m3/h.
Pozostałe z użytkowanych zbiorników wodonośnych tj., użytkowe zbiorniki wód podziemnych (UZWP) stanowią skały trzeciorzędowe - Tr (piaski, żwiry, wapienie), dolno- i górnokredowe - Cr1,2 (alb, cenoman - piaski, piaskowce), górnojurajskie - J3 (wapienie i margle), środkowo- i dolnojurajskie - J1,2 (piaskowce, mułowce), środkowotriasowe - T2 (wapienie, margle), dolnotriasowe - T1 (piaskowce, mułowce, zlepieńce), górnopermskie - P2 (zlepieńce, wapienie, margle) i środkowo- i górnodewońskie (fran) - D2,3 (wapienie, dolomity) oraz lokalnie leżące na w/w skałach osady czwartorzędowe - Q (piaski, piaski ze żwirem, żwiry). Występują one na powierzchni 2 634 km2, co stanowi 28,6 % powierzchni całego województwa.
Skały niewodonośne lub bardzo nisko wodonośne, nie spełniające kryteriów użytkowych zbiorników wód podziemnych występują na powierzchni 2 456 km2 (26,7 % pow. woj.). Są one różnego wieku: trzeciorzędowe - Tr (i) (iły, iłowce), górnotriasowe - T3 (iły, iłowce, łupki), dolnodewońskie - D1 (piaskowce kwarcytowe), sylurskie (łupki, szarogłazy, piaskowce, iły), ordowickie (łupki, szarogłazy, piaskowce, iły) i kambryjskie - Cm (piaskowce kwarcytowe, łupki, iłołupki) oraz większość osadów czwartorzędowych.
Wymienione powyżej informacje dotyczące powierzchni GZWP, UZWP i ich zasobów dyspozycyjnych autorzy cytują z literatury (A.S. Kleczkowski 1990) i dokumentacji archiwalnych (W. Ginalska-Prokop 1990; J. Prażak 1994).
Wszystkie zbiorniki wód podziemnych w województwie są na ogół słabo chronione przed zanieczyszczeniem. Liczne wychodnie skał zbiornikowych na powierzchni terenu oraz małej miąższości nadkład osadów czwartorzędowych sprawiają, że czas pionowej migracji za nieczyszczeń z powierzchni terenu wynosi najczęściej od poniżej 5 do 25 lat.