CZĘŚĆ III. POWIETRZE

2.    Roczna ocena jakości powietrza

2.4. Klasyfikacja stref według kryterium ochrony zdrowia

     Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz klasa ogólna dla każdej strefy, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia zestawiono w tabeli 44.
     Na 14 stref w województwie świętokrzyskim 11 zakwalifikowano do klasy A, pozostałe 3 do klasy B. Warunkiem przyporządkowania strefy do klasy A jest dotrzymanie poziomu dopuszczalnego dla każdej z substancji o normowanym poziomie dopuszczalnym. W przypadku dozwolonej, określonej rozporządzeniem MŚ w sprawie dopuszczalnych poziomów, liczby przekroczeń stężeń 1 godz. i 24 godz., przekroczenia poziomu dopuszczalnego stwierdza się, jeżeli występują one ponad dozwoloną ilość.
     O zaliczeniu miasta Kielc oraz powiatów: kieleckiego i staszowskiego do klasy B zadecydowały przekroczenia dopuszczalnych stężeń pyłu zawieszonego PM10.
     Klasyfikacja ogólna stref łącząca wyniki ocen wszystkich zanieczyszczeń dla kryterium ochrony zdrowia przedstawiona została na rys. 27.
     Opis ocen wynikowych w zakresie normowanych dla kryterium ochrony zdrowia zanieczyszczeń, będący uszczegółowieniem wyników rocznej oceny jakości powietrza, przedstawiono poniżej.


     Dwutlenek siarki
     Dla wszystkich stref ustalono klasę A z uwagi na brak, ponad dozwoloną ilość, przekroczeń wartości kryterialnych określonych dla stężeń 1 godz. jak również dotrzymanie norm obowiązujących dla stężeń 24 godz. W ocenie wykorzystano wyniki pomiarów z 15 stanowisk pomiarowych. Na podstawie pomiarów możliwość oceny zarówno stężeń 24 godz. jak i 1 godz. występowała w odniesieniu do 3 stanowisk wykonujących badania ciągłe i prowadzących automatyczny rejestr danych (dotyczy stref: m. Kielce, pow. jędrzejowski i pow. kielecki). Pozostałe stanowiska, oparte na pomiarach manualnych dwutlenku siarki, dostarczyły danych umożliwiających wyłącznie ocenę stężeń 24 godz. W przypadkach braku lub niewystarczającej ilości danych pomiarowych w klasyfikacji stref stosowano obiektywne metody szacowania.
     Dopuszczalny poziom dwutlenku siarki zachowany jest zarówno w odniesieniu do norm obowiązujących na terenie kraju jak i norm zaostrzonych, odnoszących się do obszarów ochrony uzdrowiskowej, czyli strefy pow. buskiego.
     Na terenie poszczególnych stref stężenia dwutlenku siarki są niskie. O powyższym świadczą między innymi stężenia średnioroczne SO2, wprawdzie nie podlegające ocenie do poziomów dopuszczalnych według kryterium ochrony zdrowia, ale przytoczone w celu porównania do wartości odniesienia, kształtują się następująco: w Chęcinach - 18,4µg/m3 (najwyższe stężenie), w rejonie Małogoszczy 18,0µg/m3, w Skarżysku-Kamiennej 6,8µg/m3, w Kielcach - 6,4µg/m3. Na obszarach ochrony uzdrowiskowej stężenia te są jeszcze niższe i wynoszą: w Busku Zdroju - 5,5µg/m3, w Solcu Zdroju - 3,4µg/m3.
     Najwyższe stężenia 1 godz. wystąpiły w Chęcinach osiągając wartości: 363,0µg/m3 - pierwsze max i 256,5µg/m3 - drugie max, co odpowiada 103,7% i 73,3 % dopuszczalnego poziomu wynoszącego 350,0µg/m3 (bez uwzględnienia marginesu tolerancji), a wobec dozwolonej częstości przekroczeń wartości dopuszczalnej (24 razy w roku) dowodzi o zachowaniu tej normy. W innych rejonach, maksymalne stężenia 1 godz. wynosiły: w rejonie Małogoszczy - 99,0µg/m3, a w Kielcach - 72,7µg/m3. W pomiarach z 2003 r. nie zarejestrowano stężeń 1 godz. przekraczających wartość dopuszczalną powiększoną o margines tolerancji, czyli stężeń ponad wartość 410µg/m3.
     Maksymalne stężenia 24 godz., odnotowane w Chęcinach - 92,6µg/m3, w Skarżysku-Kamiennej - 58,0µg/m3 i w rejonie Małogoszczy - 57,0µg/m3 również pozostawały na poziomie znacznie poniżej wartości kryterialnej przyjętej dla tej substancji, stanowiąc do 61,7% obowiązującego poziomu dopuszczalnego (150µg/m3), dla którego nie został określony margines tolerancji.
     Na obszarach ochrony uzdrowiskowej maksymalne stężenia 24 godz. są jeszcze niższe i wynoszą: 43,0µg/m3 w Busku Zdroju i 21,0µg/m3 w Solcu Zdroju (34,4 i 16,8% poziomu dopuszczalnego wynoszącego 125µg/m3).
     Wynikową klasyfikację stref dla dwutlenku siarki, przedstawiono na rys. 28, łącznie z klasyfikacją dla pozostałych zanieczyszczeń, które nie wykazują przekroczeń wartości kryterialnych.

     Dwutlenek azotu
     Poszczególnym strefom województwa przyporządkowano klasę A z uwagi na brak przekroczeń wartości kryterialnych obowiązujących zarówno dla stężeń 1 godz. i 24 godz.
W ocenie wykorzystano wyniki pomiarów z 17 stanowisk pomiarowych. Na podstawie pomiarów zarówno stężeń 24 godz. jak i 1 godz. występowała możliwość oceny w odniesieniu do 3 stanowisk wykonujących badania ciągłe i prowadzących automatyczny rejestr danych (dotyczy stref: m. Kielce, pow. jędrzejowski i pow. kielecki). Pozostałe stanowiska, oparte na pomiarach manualnych dwutlenku azotu, dostarczyły danych umożliwiających ocenę stężeń 24 godz. W przypadkach braku lub niewystarczającej ilości danych pomiarowych w klasyfikacji stref stosowano obiektywne metody szacowania.
     Dopuszczalny poziom dwutlenku azotu zachowany jest zarówno w odniesieniu do norm obowiązujących na terenie kraju jak i norm zaostrzonych odnoszących się do obszarów ochrony uzdrowiskowej, czyli strefy pow. buskiego.
     Najwyższe stężenia średnioroczne NO2 zarejestrowane na podstawie pomiarów nie przekraczały dopuszczalnego poziomu 40,0µg/m3 i wynosiły: w Ostrowcu Świętokrzyskim, w rejonie "Zakładów Ostrowieckich Huta Ostrowiec" S. A. - 34,0µg/m3, w Kielcach - 29,2µg/m3, w Skarżysku-Kamiennej - 23,0µg/m3, stanowiąc odpowiednio 85,0% oraz 73,0% i 57,5% normy - bez uwzględniania marginesu tolerancji i 63,0% oraz 54,1% i 42,6% - z uwzględnieniem marginesu tolerancji, który dla roku 2003, dopuszcza możliwość osiągania, bez konsekwencji opracowywania POP, stężeń przewyższających poziom dopuszczalny o 14,0µg/m3.
     Na obszarach ochrony uzdrowiskowej średnioroczne stężenia NO2 osiągnęły poziom niższy niż w wymienionych wyżej strefach wynosząc: w Busku Zdroju - 20,7µg/m3 oraz w Solcu Zdroju - 18,7µg/m3 tj. 59,1% i 53,4% dopuszczalnego poziomu dla tych terenów (35µg/m3).
     Najwyższe maksima godzinowe, z pomiarów ciągłych wynosiły: w rejonie Małogoszczy -144,0µg/m3, co odpowiada 72,0 % poziomu dopuszczalnego dla stężeń 1 godz. (200µg/m3) i w Chęcinach - 91,8µg/m3, co stanowi 45,9% przytoczonej normy. Po uwzględnieniu poziomu dopuszczalnego wraz z marginesem tolerancji (270,0µg/m3) stężenia te odpowiadają 53,3% i 34,0% wartości kryterialnej.
     Wynikową klasyfikację stref dla dwutlenku azotu, przedstawiono na rys. 29, łącznie z klasyfikacją dla pozostałych zanieczyszczeń, które nie wykazują przekroczeń wartości kryterialnych.

     Pył zawieszony PM10
     Do klasy A przyporządkowano 11 stref, 2 strefy do klasy B/C, w tym m. Kielce i pow. kielecki, a 1 ze stref, pow. staszowski do klasy B. Klasy pośrednie (B/C) w klasyfikacji ogólnej (łącznej) odpowiadają klasie niższego rzędu (B). W ocenie wykorzystano wyniki pomiarów pyłu zawieszonego z 18 stanowisk pomiarowych (wykaz stacji wg tabeli 38). W przypadkach braku lub niewystarczającej ilości danych pomiarowych w klasyfikacji stref zastosowano obiektywne metody szacowania.
     Strefy obejmujące miasto Kielce i powiat kielecki sklasyfikowano określając klasę wynikową symbolem B/C ze względu na występowanie potencjalnych przekroczeń wartości kryterialnej - dopuszczalnego poziomu powiększonego o margines tolerancji obowiązujących dla stężeń 24 godz. - po uwzględnieniu dozwolonych częstości przekroczeń określonych RMŚ w sprawie dopuszczalnych poziomów. Ponadto dla strefy powiatu staszowskiego ustalono wynikową klasę B w związku z występowaniem przekroczeń poziomu dopuszczalnego dla stężeń 24 godz. PM10 - po uwzględnieniu dozwolonych częstości przekroczeń określonych RMŚ w sprawie dopuszczalnych poziomów, z jednoczesnym nie przekraczaniem poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji.
     Pozostałym strefom przyporządkowano klasę A, świadczącą o stężeniach nie przekraczających dopuszczalnych poziomów. Wynikową klasyfikację stref dla pyłu zawieszonego przedstawia rys. 30.

     Uzasadnieniem dokonanej oceny jakości powietrza w zakresie zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym PM10 dla trzech, niżej wymienionych stref, są przekroczenia wartości kryterialnych w następującym zakresie:
- miasto Kielce - klasa B/C ustalona została ze względu na przekroczenia wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji obowiązującej dla stężeń 24 godz. ponad dozwoloną ilość razy (49 wyników z przekroczeniami na 35 dozwolonych), przy jednoczesnym nieprzekraczaniu poziomu dopuszczalnego dla wartości średniorocznej; najwyższe stężenie średnioroczne pyłu zawieszonego PM10 w Kielcach (al. IX Wieków Kielc) wynosiło 30µg/m3 przy dopuszczalnej normie 40µg/m3.
- pow. kielecki - klasa B/C wynika z przekroczeń wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji obowiązującej dla stężeń 24 godz. ponad dozwoloną ilość razy (69 wyników z przekroczeniami na 35 dozwolonych); przy jednoczesnym przekraczaniu poziomu dopuszczalnego i nieprzekraczaniu poziomu dopuszczalnego ponad margines tolerancji dla wartości średniorocznej; stężenie średnioroczne wynosiło 42,3µg/m3 przy dopuszczalnym poziomie powiększonym o margines tolerancji wynoszącym 43,2µg/m3.
- pow. staszowski - klasa B związana jest z przekroczeniami wartości dopuszczalnej obowiązującej dla stężeń 24 godz. ponad dozwolą ilość (47 wyników z przekroczeniami na 35 dozwolonych), a zarazem nieprzekraczaniu poziomu dopuszczalnego ponad margines tolerancji. Stężenie średnioroczne pyłu zawieszonego PM10 wynosząc 25,6µg/m3, nie przekraczało dopuszczalnej normy 40µg/m3.
     Miasto Kielce i pow. kielecki wskazano jako obszary potencjalnych przekroczeń wartości dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji w oparciu o dostępne dane i metody, wstępnie zaakceptowane, lecz uznane za niewystarczającą podstawę do wskazania obszaru podlegającego zaliczeniu do klasy C, skutkującej wymogiem opracowania Programu Ochrony Powietrza (POP) - co zdecydowało o nadaniu tym strefom klasy B/C jako klasy pośredniej - na czas wykonania badań uzupełniających. Wynika to z nie zrealizowania, w obu strefach, dodatkowych badań postulowanych w pierwszej ocenie rocznej (za 2002 r.), co wiąże się z nie dysponowaniem wystarczającą do oceny serią pomiarów w roku (w Kielcach) lub brakiem pomiarów (w gminie Sitkówka-Nowiny).
     W Kielcach ocenę wskazującą na przekroczenia dopuszczalnych stężeń pyłu zawieszonego PM10 oparto na pomiarach reflektometrycznych (WSSE), z zastosowaniem współczynnika urealniającego wyniki dla potrzeb możliwości ich odniesienia do wartości kryterialnych. Pomiary pyłu PM10, w miejscach wskazujących na przekroczenia stężeń ponad margines tolerancji uruchomione zostały dopiero pod koniec III kwartału 2003 roku i stąd nie mogą być wykorzystane do rocznej oceny. Badania te, kontynuowane przez okres 2004 roku jednoznacznie przesądzą o potrzebie sporządzenia POP lub o celowości odstąpienia od narzucania tej procedury.
     W strefie powiatu kieleckiego, w tym w gminie Sitkówka-Nowiny, zlokalizowane są duże instalacje przemysłowe: Cementownia "Nowiny" Sp. z o.o. i Zakłady Przemysłu Wapienniczego "Trzuskawica" S.A., a lokalizacja stacji pomiarowej w Chęcinach, jedynej w tym rejonie strefy, nie stanowi spełnienia wymogu określonego w § 6 ust. 2 rozp. MŚ z dnia 6.06.2002 w sprawie oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 87, poz. 798) stanowiącego, że przynajmniej jeden punkt pomiarowy powinien być zlokalizowany w miejscu największego oddziaływania instalacji. Występują wątpliwości dotyczące wskazania obszarów występowania stężeń przekraczających wartości kryterialnych, powyżej których wymagane jest opracowanie POP w powiązaniu z udziałem poszczególnych źródeł emisji w stwierdzanych przekroczeniach. Dodatkowe pomiary, które będą wykonywane przez wymienione zakłady, w wyniku reaktywowania stacji w Nowinach i realizacji obowiązującej decyzji Wojewody w tym zakresie, spełniać będą rolę badań uzupełniających, umożliwiających bardziej szczegółową analizę stanu zanieczyszczenia pyłem w strefie pow. kieleckiego. Mając na uwadze spodziewane dysponowanie, przy sporządzaniu kolejnej rocznej oceny, danymi z dodatkowych pomiarów, postanowiono o zaliczeniu strefy do klasy pośredniej B/C - tj. wskazującej na przekroczenia stężeń ponad margines tolerancji, przy jednoczesnym odroczeniu programu naprawczego (POP).
     Ustalenie klasy innej niż A dla pyłu zawieszonego PM10 wynika z nie dotrzymania parametrów kryterialnych w zakresie wykazanym w tabeli 45.
     Rozkład średniorocznych stężeń pyłu zawieszonego według badań wykonanych w 2003r. na stacjach pomiarowych funkcjonujących w systemie monitoringu (ochrona zdrowia) obrazuje rys. 31.

     Ołów
     Wszystkie strefy ocenione zostały jako spełniające wymogi klasy A z uwagi na nieprzekraczanie wartości kryterialnych stężeń odnoszących się do rocznego uśredniania wyników pomiarów. W ocenie wykorzystano wyniki pomiarów z 7 stanowisk pomiarowych zlokalizowanych w Kielcach oraz powiatach: buskim, ostrowieckim, skarżyskim i starachowickim (wg wykazu z tabeli 38). Do oceny pozostałych stref zastosowano inne metody takie jak szacowanie na podstawie analizy źródeł emisji zanieczyszczeń, zagospodarowania przestrzennego terenów i porównań do wyników pomiarów z innych stref.
     Średnie roczne stężenia ustalone zostały na poziomie znacznie niższym od dopuszczalnego. Najwyższa wartość średniej rocznej występowała w strefie ostrowieckiej - 0,048µg/m3 oraz skarżyskiej - 0,046µg/m3, co odpowiada 9,6% i 9,2% dopuszczalnej normy określonej na poziomie 0,5µg/m3. Najniższe średnioroczne stężenie zmierzono w Busku Zdroju i Kielcach - 0,019µg/m3.
     Wynikową klasyfikację stref dla ołowiu, przedstawiono na rys. 32, łącznie z klasyfikacją dla pozostałych zanieczyszczeń, które nie wykazują przekroczeń wartości kryterialnych.

     Benzen
     Poszczególne strefy ocenione zostały jako spełniające wymogi klasy A z uwagi na brak przekroczeń, na obszarze województwa, wartości kryterialnych stężeń odnoszących się do rocznego uśredniania wyników pomiarów. W ocenie wykorzystano wyniki pomiarów z 2 stanowisk pomiarowych zlokalizowanych w strefie miasta Kielce, w tym jedno ze stanowisk funkcjonuje w ramach stacji dostarczającej wyniki pomiarów z obszaru
o największym w mieście oddziaływaniu transportu. Średnie roczne stężenia ustalone zostały na poziomie znacznie niższym od wynoszącego 5µg/m3 dopuszczalnego poziomu (3,1µg/m3 - kod stacji: SkKielJagiel oraz 3,0µg/m3 - kod stacji: SkKielTransp (kody stacji wg tabeli 38).
     Do oceny pozostałych stref zastosowano obiektywne metody szacowania na podstawie analizy źródeł emisji zanieczyszczeń, zagospodarowania przestrzennego terenów oraz porównań do stężeń ustalonych w wyniku pomiaru na określonych stacjach pomiarowych.
Ustalono, że dotrzymana jest również obowiązująca na obszarach ochrony uzdrowiskowej norma wynosząca 4 µg/m3.
     Wynikową klasyfikację stref dla benzenu, przedstawiono na rys. 32, łącznie z klasyfikacją dla pozostałych zanieczyszczeń, które nie wykazują przekroczeń wartości kryterialnych.

     Tlenek węgla
     Wszystkie strefy odpowiadają wymogom klasy A z uwagi na dotrzymanie wartości kryterialnej stężeń wyrażanej jako maksymalna średnia ośmiogodzinna, spośród średnich kroczących, obliczanych co godzinę z ośmiu średnich jednogodzinnych w ciągu doby.
W ocenie wykorzystano wyniki pomiarów ze stanowiska pomiarowego funkcjonującego w centralnej części miasta Kielc, w ramach stacji dostarczającej wyniki pomiarów z obszaru o największym w mieście oddziaływaniu transportu - kod stacji: SkKielTransp (tabela 38). Poziom dopuszczalny maksymalnej średniej ośmiogodzinnej wynosi 10000µg/m3, podczas gdy zarejestrowana wartość na wymienionej stacji pomiarowej wynosi 5059,5µg/m3, co jednoznacznie przesądza o dotrzymaniu dopuszczalnego poziomu nawet w rejonie o intensywnym oddziaływaniu źródeł emisji.
     Do oceny pozostałych stref zastosowano inne dostępne metody, w tym oparte na szacowaniu na podstawie analizy źródeł emisji, zagospodarowania przestrzennego terenów oraz odniesienia do posiadanych wyników pomiarów z Kielc. Ustalono, że na obszarach ochrony uzdrowiskowej, także dotrzymana jest ostrzejsza norma wynosząca 5000µg/m3.
     Wynikową klasyfikację stref dla tlenku w węgla, przedstawiono na rys. 32, łącznie z klasyfikacją dla pozostałych zanieczyszczeń, które nie wykazują przekroczeń wartości kryterialnych.

     Ozon
     Wszystkie strefy ocenione zostały jako spełniające wymogi klasy A z uwagi na dotrzymanie wartości kryterialnej stężenia ośmiogodzinnego przez maksymalną średnią ośmiogodzinną spośród średnich kroczących obliczanych ze średnich stężeń jednogodzinnych w ciągu doby.
     W ocenie wykorzystano wyniki pomiarów ozonu ze stacji na Św. Krzyżu, zlokalizowanej w strefie powiatu kieleckiego - kod stacji: SkSwKrzyzZM (tabela 38). Zgodnie z rozporządzeniem MŚ w sprawie oceny poziomów, stałe punkty pomiarowe ozonu nie są wymagane dla stref o populacji do 249 tysięcy. Dla stref takich jak w województwie świętokrzyskim, o populacji mniejszej od 249 tysięcy, koordynacja działań pomiędzy strefami w ramach województwa musi zapewniać właściwą ocenę poziomu substancji w oparciu o jedno stanowisko wiejskie, przy czym jedno stanowisko wiejskie przewidziane jest na 25 000 km2.
     Przyjmując, że wymóg ten spełnia wymieniona stacja, obliczono liczbę dni z przekroczeniami dopuszczalnego poziomu substancji wynoszącego 120 µg/m3 występującą w 2003 roku, przez maksymalne średnie ośmiogodzinne spośród średnich kroczących obliczanych ze średnich stężeń jednogodzinnych w ciągu doby; liczba ta wynosi 47 dni.
     Odniesieniu do normy, która wynosi 60 dni, podlega (o ile są dostępne dane) liczba dni z przekroczeniem poziomu dopuszczalnego uśredniona w ciągu trzech kolejnych lat. Kolejno liczby dni z tego rodzaju przekroczeniami, z lat 2001-2003, wynosiły: 38, 84 i 47, a więc na tej podstawie obliczona średnia wynosi 56 dni i spełnia warunek upoważniający do zakwalifikowania poszczególnych stref do klasy A - stężenia poniżej dopuszczalnego poziomu.
     Wynikową klasyfikację stref dla ozonu, przedstawiono na rys. 32, łącznie z klasyfikacją dla pozostałych zanieczyszczeń, które nie wykazują przekroczeń wartości kryterialnych.

     Lista stref do dalszych badań (ochrona zdrowia)
     Listę stref i obszarów, na terenie których konieczne są dalsze badania w celu potwierdzenia potrzeby lub odstąpienia od wymogu opracowania programu ochrony powietrza (POP) przedstawia tabela 46.

   

<< poprzednia strona <<                  spis treści               >> następna strona >>