|
CZĘŚĆ II. WODY PODZIEMNE Jan Prażak, Urszula Tkaczuk 1. Zasoby wód podziemnych Na terenie województwa świętokrzyskiego występują bardzo duże różnice w zasobności i możliwościach wykorzystania wód podziemnych. Obok obszarów zasobnych w wody podziemne występują również tereny praktycznie bezwodne. W środkowej części województwa, w obrębie trzonu paleozoicznego Gór Świętokrzyskich, podstawowym zbiornikiem wód podziemnych są wapienie środkowego i górnego dewonu. Wody szczelinowego i szczelinowo-krasowego poziomu dewońskiego cechują się dobrą jakością i nie wymagają uzdatniania. Studnie ujmujące wodę z tego poziomu osiągają znaczne wydajności rzędu ca 100-200 m3/h. Wody poziomu dewońskiego stanowią podstawowe źródło zaopatrzenia w wodę Kielc, Opatowa, Bodzentyna i Łagowa. Na znacznej przestrzeni w tym obszarze występują również utwory starszego paleozoiku, kambru, ordowiku, syluru, dewonu dolnego i karbonu, wykształcone w postaci osadów ilasto -mułowcowo-piaskowcowych. Utwory te są praktycznie bezwodne. Niewielkie ilości wody można tu ująć jedynie studniami kopanymi ze stropowych partii rumoszowych oraz ze źródeł o charakterze szczelinowym. W północnej części województwa, w obszarze mezozoicznego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich, warunki hydrogeologiczne są również bardzo zmienne. Stosunkowo dobre własności jako zbiorniki wód podziemnych mają piaskowce dolnego triasu i dolnej jury oraz wapienie środkowego triasu i górnej jury. Utwory te cechują się średnią wodonośnością, a wydajności studni wahają się od kilku do 100 m3/h. Z utworów triasu dolnego i środkowego ujmowana jest woda m.in. dla części Kielc (z ujęcia Zagnańsk), oraz woda dla Skarżyska i Suchedniowa. Z utworów jurajskich zaopatrywane są z piaskowców dolnej jury m.in. Końskie, a z wapieni jury górnej Starachowice, Ostrowiec Świętokrzyski, Ćmielów, część Ożarowa i Sandomierz (ujęcie z rejonu Romanówki). Natomiast bezwodne w tym rejonie są ilasto - mułowcowe utwory triasu górnego. W południowo-zachodniej części województwa - w Niecce Nidy na obszarze występowania margli i opok górnej kredy warunki hydrogeologiczne są najbardziej ustabilizowane. Na ogół nie ma tu problemów z pozyskaniem wód podziemnych. Utwory węglanowe w tym rejonie cechują się średnią wodonośnością a wydajności studni osiągają tu 100 m3/h. Z utworów tych zaopatrywane są: Włoszczowa, Sędziszów i Jędrzejów. Najmniej korzystne warunki hydrogeologiczne i najmniejsze zasoby wód podziemnych występują w południowo-wschodniej części województwa, na obszarze Zapadliska Przedkarpackiego. Tylko w trzeciorzędowych wapieniach litotamniowych, głównie w północnej, brzeżnej części Zapadliska, występują wody podziemne o charakterze użytkowym. Wody tego poziomu są wykorzystywane dla zaopatrzenia w wodę Staszowa, Osieka i Połańca (ujęcie Wiązownica) oraz Buska Zdroju i Chmielnika. Natomiast wody podziemne z trzeciorzędowych warstw gipsowych, jak też z podścielających gipsy utworów węglanowych kredy i jury wykazują dużą mineralizację. Zawierają duże ilości siarczanów i chlorków, czasem siarkowodór i nie nadają się do picia i potrzeb gospodarczych. Zmineralizowane wody Zapadliska Przedkarpackiego w rejonie Buska-Zdroju i Solca-Zdroju są wykorzystywane jako wody lecznicze. Praktycznie bezwodne są natomiast występujące na terenie Zapadliska trzeciorzędowe iły krakowieckie. Budują one znaczne obszary południowo-wschodniej części województwa. Występuje tu duży deficyt wody pitnej. Mimo znacznych obszarów bezwodnych, zasoby wód podziemnych na terenie województwa świętokrzyskiego są dość duże, a wody cechują się wysoką jakością. Zdecydowana większość wód podziemnych nadaje się bezpośrednio lub po prostym uzdatnieniu do wykorzystania dla potrzeb zaopatrzenia ludności w wodę pitną i na potrzeby gospodarcze. Stąd też wody podziemne na terenie województwa świętokrzyskiego są podstawowym źródłem zaopatrzenia w wodę ludności i przemysłu. Szacunkowe zasoby wód podziemnych województwa świętokrzyskiego wynoszą około 79 585 m3/h. Stan udokumentowanych zasobów eksploatacyjnych wód podziemnych na dzień 31grudnia 2003 r. wynosi 60 902,24 m3/h. Przyrost zasobów eksploatacyjnych w 2003 r wynosi 12,33 m3/h. Uwzględniając zarówno zasięg występowania, zasobność utworów wodonośnych i jakość wód podziemnych, jak też istniejące zagrożenia i podatność wód na zanieczyszczenia wyznaczono na terenie Polski Główne Zbiorniki Wód Podziemnych (GZWP). W granicach województwa świętokrzyskiego znajduje się w całości lub w części 16 głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP). Zbiorniki te mają bardzo duże znaczenie w zaopatrzeniu w wodę zwłaszcza aglomeracji miejskich, stąd też wymagają szczególnej ochrony. Łączna ich powierzchnia wynosi 4510 km2, a zasoby dyspozycyjne szacuje się na 29 780 m3/h (A. Kleczkowski 1990 r.). Pozostałe poziomy użytkowe na terenie województwa zajmują powierzchnię 5 222 km2, a obszary bezwodne - powierzchnię 3 940 km2. Z danych GUS wynika minimalny spadek poboru wody podziemnej dla zaopatrzenia ludności z 56418 tys. m3 (2002r.) do 56400 tys m3 w roku 2003 (tabela 1). Największy udział w zużyciu wody podziemnej ma miasto Kielce oraz powiaty: kielecki, starachowicki, ostrowiecki i skarżyski.
|
||
